ความทุกข์นั้นอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย
(พุทธวจน ปฐมธรรม หน้า 274)

ความทุกข์นั้นอาศัยปัจจัยอะไรเล่า ?
ความทุกข์นั้น อาศัยปัจจัยคือ ผัสสะ

ผู้กล่าว อย่างนี้แล ชื่อว่ากล่าวตรงตามที่เรากล่าว ไม่เป็นการกล่าวตู่เราด้วยคำไม่จริง

อานนท์ ! ในบรรดาสมณพราหมณ์ ที่กล่าวสอน เรื่องกรรม ทั้ง ๔ พวกนั้น

สมณพราหมณ์บางพวกที่สอนเรื่องกรรม บัญญัติความทุกข์ว่า
1.กรรม เป็นสิ่งที่ตนทำด้วยตนเอง
2.กรรม เป็นสิ่งที่ผู้อื่นทำให้
3.กรรม เป็นสิ่งที่ตนทำด้วยตนเอง และผู้อื่นทำให้ด้วย
4.กรรมเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้เอง

อานนท์ ! ในบรรดาสมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมทั้ง ๔ พวกนั้น...
สมณพราหมณ์พวกนั้น หนาหากเว้นผัสสะเสียแล้ว
จะรู้สึกต่อสุขและทุกข์นั้น ได้ดังนั้นหรือ
นั่นไม่ใช่ฐานะที่จักมีได้เลย...

เวทนาเป็นทุกข์ มีความพินาศ
(สุขสูตร ฉบับหลวง เล่มที่ ๑๘ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๑๙ - ๒๓๐)

ความเสวยอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง
เป็นสุขก็ตามเป็นทุกข์ก็ตาม
ไม่ใช่ทุกข์ ไม่ใช่สุขก็ตาม
ทั้งที่เป็นภายใน ทั้งที่เป็นภายนอกมีอยู่

ภิกษุรู้ว่า เวทนานี้ เป็นทุกข์ มีความพินาศเป็นธรรมดา
มีความทำลายเป็นธรรมดา ถูกต้องความสิ้นไปอยู่ ย่อมคลายความยินดีในเวทนาเหล่านั้น ด้วยประการอย่างนี้

ดูกรมหานาม อีกประการหนึ่ง มีกามเป็นเหตุ มีกามเป็นต้นเค้า มีกามเป็นตัวบังคับ เพราะเหตุแห่งกามทั้งหลายนั้นแล ฝูงชนต่างประพฤติกายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริต ชนเหล่านั้น ครั้นประพฤติกายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริตแล้ว เบื้องหน้า แต่ตายเพราะ กายแตก ย่อมเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ดูกรมหานาม แม้นี้ ก็เป็นโทษของกาม ทั้งหลาย เป็นกองทุกข์ในสัมปรายภพ มีกาม เป็นเหตุ มีกามเป็นต้นเค้า มีกามเป็นตัว บังคับ เกิดเพราะเหตุแห่งกามทั้งหลาย ทั้งนั้น

ดูกรมหานาม อีกประการหนึ่ง มีกามเป็นเหตุ มีกามเป็นต้นเค้า มีกามเป็นตัวบังคับ เพราะเหตุแห่งกามทั้งหลายนั้นแล ฝูงชนต่างประพฤติกายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริต ชนเหล่านั้น ครั้นประพฤติกายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริตแล้ว เบื้องหน้า แต่ตายเพราะ กายแตก ย่อมเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ดูกรมหานาม แม้นี้ ก็เป็นโทษของกาม ทั้งหลาย เป็นกองทุกข์ในสัมปรายภพ มีกาม เป็นเหตุ มีกามเป็นต้นเค้า มีกามเป็นตัว บังคับ เกิดเพราะเหตุแห่งกามทั้งหลาย ทั้งนั้น