อริยสัจสี่ มีสามรอบ มีสิบสองอาการ
(อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคปลาย หน้า ๑๕๓๒)
พระองค์ตรัสเล่ากับพระปัญจวัคคีย์ ว่าตอนที่ทรงตรัสรู้ใหม่ๆนั้น ได้พิจารณาว่า
หากญาณทัสสนะ คือ เครื่องรู้เห็นตามเป็นจริงของพระองค์ อันมี ปริวัฏฏ์สาม มีอาการสิบสอง ในอริยสัจจ์ทั้งสี่ ยังไม่เป็นญาณทัสสนะที่บริสุทธิ์สะอาดด้วยดี ก็ยังไม่ปฏิญญาว่าได้ตรัสรู้พร้อม ต่อเมื่อเป็นญาณทัสสนะที่บริสุทธิ์ สะอาดด้วยดี ก็ปฏิญญาว่าเป็นผู้ได้ตรัสรู้
ญาณทั้ง ๓ คือ
(สัจจญาณ) ญาณที่รู้ว่า นี้ คืออะไร
(กิจจญาณ) ญาณที่รู้ว่า ต้องทำกิจอะไรกับสิ่งที่รู้
(กตญาณ) ญาณที่รู้ว่า ได้กระทำกิจนั้นจบสิ้นแล้ว
ญาณทั้ง ๓ รู้เห็นตามเป็นจริงในอริยสัจสี่
๑. นี้ คือทุกข์
๒. ทุกข์นี้ ควรกำหนดรอบรู้
๓. ทุกข์นี้ เราได้กำหนดรอบรู้แล้ว
๑. นี้ คือเหตุให้เกิดทุกข์
๒. เหตุให้เกิดทุกข์นี้ ควรละเสีย
๓. เหตุให้เกิดทุกข์นี้ เราได้ละเสียแล้ว
๑. นี้ คือความดับไม่เหลือของทุกข์
๒ ความดับไม่เหลือของทุกข์ นี้ ควรทำให้แจ้ง
๓. ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ เราได้ทำให้แจ้งแล้ว
๑. นี้ คือทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์
๒. ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์ นี้ ควรทำให้เจริญ
๓. ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ เราได้ทำให้เจริญแล้ว
|