อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคปลาย หน้า ๑๕๓๒
การจบกิจแห่งอริยสัจ
กำหนดด้วยความสมบูรณ์แห่งญาณสาม
๑. ภิกษุ ท. ! ดวงตา ญาณ ปัญญา วิชชา และแสงสว่างของเรา
ได้เกิดขึ้นแล้ว ในธรรมที่เราไม่เคยได้ยินได้ฟังมาแต่ก่อน
ว่า
๑. นี้ เป็นความจริงอันประสริฐคือ ทุกข์
(นี้ ท่านเรียกกันว่า สัจจญาณ)
ว่า
๒. ความจริงอันประเสริฐคือ ทุกข์นี้ ควรกำหนดรอบรู้
(นี้ ท่านเรียกกันว่า กิจจญาณ)
ว่า
๓.ความจริงอันประเสริฐคือ ทุกข์นี้ เราได้กำหนดรอบรู้แล้ว
(นี้ ท่านเรียกกันมา กตญาณ)
........................................................................
๒. ภิกษุ ท. ! ดวงตา ฯลฯ แสงสว่างของเราได้เกิดขึ้นแล้วในธรรมที่เราไม่เคย
ได้ยินได้ฟังมาแต่ก่อน ว่า
๑. นี้ เป็นความจริงอันประเสริฐคือ เหตุให้เกิดทุกข์
(นี้ ท่านเรียกกันว่า สัจจญาณ) ว่า
๒. ความจริงอันประเสริฐคือ เหตุให้เกิดทุกข์นี้ ควรละเสีย
(นี้ ท่านเรียกกันว่า กิจจญาณ)
ว่า
๓. ความจริงอันประเสริฐคือ เหตุให้เกิดทุกข์นี้ เราได้ละเสียแล้ว
(นี้ ท่านเรียกกันว่า กตญาณ)
........................................................................
๓. ภิกษุ ท. ! ดวงตา ฯลฯ แสงสว่างของเรา ได้เกิดขึ้นแล้วในธรรมที่เราไม่เคย ได้ยินได้ฟังมาแต่ก่อน ว่า
๑. นี้ เป็นความจริงอันประเสริฐคือ ความดับไม่เหลือของทุกข์
(นี้ ท่านเรียกกันว่า สัจจญาณ) ว่า
๒. ความจริงอันประเสริฐคือ ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ ควรทำให้แจ้ง
(นี้ ท่านเรียกกันว่า กิจจญาณ) ว่า
๓. ความจริงอันประเสริฐคือ ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ เราได้ทำให้แจ้งแล้ว
(นี้ ท่านเรียกกันว่า กตญาณ)
........................................................................
๔. ภิกษุ ท. ! ดวงตา ฯลฯ แสงสว่างของเรา ได้เกิดขึ้นแล้วในธรรมที่เราไม่เคย ได้ยินได้ฟังมาแต่ก่อน ว่า
๑. นี้ เป็นความจริงอันประเสริฐ คือ ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์
(นี้ท่านเรียกกันว่า สัจจญาณ) ว่า
๒. ความจริงอันประเสริฐคือ ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ ควรทำ
ให้เจริญ (นี้ท่านเรียกกันว่า กิจจญาณ) ว่า
๓. ความจริงอันประเสริฐคือ ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์นี้
เราได้ทำให้เจริญแล้ว (นี้ ท่านเรียกกันว่า กตญาณ)
.............................................................................................................................
ภิกษุ ท. ! ปัญญาเครื่องรู้เห็นตามที่เป็นจริง อันมีรอบ (ปริวัฏฏ์) สาม มีอาการสิบสอง เช่นนั้น ในอริยสัจทั้งสี่เหล่านี้ ยังไม่เป็นของบริสุทธิ์หมดจดด้วยดีแก่เราอยู่เพียงใด ตลอดกาลเพียงนั้น เรายังไม่ปฏิญญาว่าได้ตรัสรู้พร้อมเฉพาะแล้ว ซึ่งอนุตตรสัมมา สัมโพธิญาณ ในโลกพร้อมทั้ง เทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมู่สัตว์พร้อมทั้ง สมณพราหมณ์ พร้อมทั้งเทวดาและมนุษย์.
ภิกษุ ท. ! เมื่อใด ปัญญาเครื่องรู้เห็นตามที่เป็นจริง อันมีรอบสาม มีอาการสิบสอง เช่นนั้น ในอริยสัจทั้งสี่เหล่านี้ เป็นของบริสุทธิ์หมดจดด้วยดีแก่เรา เมื่อนั้น เราปฏิญญาว่าได้ตรัสรู้พร้อมเฉพาะแล้ว ซึ่งอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ ในโลกพร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมู่สัตว์พร้อมทั้ง สมณพราหมณ์ พร้อมทั้งเทวดา และมนุษย์. ก็แหละ ญาณและทัสสนะ ได้เกิดขึ้นแล้วแก่เรา ว่า “ความหลุดพ้นของเราไม่กลับกำเริบ ความเกิดนี้เป็นความเกิดครั้งสุดท้าย บัดนี้ ความเกิดอีกอย่างไม่มี” ดังนี้.
พุทธวจน
อริยสัจสี่ มีสามรอบ มีสิบสองอาการ
พระองค์ตรัสเล่ากับพระปัญจวัคคีย์ ว่าตอนที่ทรงตรัสรู้ใหม่ๆนั้น ได้พิจารณาว่า
หากญาณทัสสนะ คือ เครื่องรู้เห็นตามเป็นจริงของพระองค์ อันมี ปริวัฏฏ์สาม มีอาการสิบสอง ในอริยสัจจ์ทั้งสี่ ยังไม่เป็นญาณทัสสนะที่บริสุทธิ์สะอาดด้วยดี ก็ยังไม่ปฏิญญาว่าได้ตรัสรู้พร้อม
ต่อเมื่อเป็นญาณทัสสนะที่บริสุทธิ์ สะอาดด้วยดี ก็ปฏิญญาว่าเป็นผู้ได้ตรัสรู้
ญาณทั้ง ๓ คือ
(สัจจญาณ) ญาณที่รู้ว่า นี้ คืออะไร
(กิจจญาณ) ญาณที่รู้ว่า ต้องทำกิจอะไรกับสิ่งที่รู้
(กตญาณ) ญาณที่รู้ว่า ได้กระทำกิจนั้นจบสิ้นแล้ว
ญาณทั้ง ๓ รู้เห็นตามเป็นจริงในอริยสัจสี่
๑. นี้ คือทุกข์
๒. ทุกข์นี้ ควรกำหนดรอบรู้,
๓. ทุกข์นี้ เราได้กำหนดรอบรู้แล้ว
๑. นี้ คือเหตุให้เกิดทุกข์
๒. เหตุให้เกิดทุกข์นี้ ควรละเสีย
๓. เหตุให้เกิดทุกข์นี้ เราได้ละเสียแล้ว
๑. นี้ คือความดับไม่เหลือของทุกข์
๒ ความดับไม่เหลือของทุกข์ นี้ ควรทำให้แจ้ง
๓. ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ เราได้ทำให้แจ้งแล้ว
๑. นี้ คือทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์
๒. ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์ นี้ ควรทำให้เจริญ
๓. ความดับไม่เหลือของทุกข์นี้ เราได้ทำให้เจริญแล้ว |
