พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๐ หน้าที่ ๒๗๘

อัสสสูตรที่ ๓
(ม้าอาชาไนยตัวเจริญ ๓ จำพวก ผู้เจริญ ๓ จำพวก)

                [๕๘๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงม้าอาชาไนยตัวเจริญ ๓ จำพวก และบุรุษอาชาไนย ผู้เจริญ ๓ จำพวก เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคแล้ว พระผู้มีพระภาคได้ตรัสว่า

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ม้าอาชาไนยตัวเจริญ ๓ จำพวกเป็นไฉน คือ

ม้าอาชาไนยตัว ---เจริญบางตัวในโลกนี้ เป็นสัตว์สมบูรณ์ ด้วยกำลังเป็นเครื่อง วิ่งเร็ว แต่ไม่สมบูรณ์ด้วยสี ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูงและความใหญ่ ๑ (บรรลุโส

ม้าอาชาไนยตัวเจริญบางตัวในโลกนี้ เป็นสัตว์สมบูรณ์ ด้วยกำลังเครื่องวิ่งเร็ว และ สมบูรณ์ด้วยสี แต่ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูงและความใหญ่ ๑

ม้าอาชาไนยตัวเจริญบางตัวในโลกนี้ เป็นสัตว์สมบูรณ์ด้วยกำลังเครื่องวิ่งเร็ว สมบูรณ์ด้วยสี และสมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่ ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ม้าอาชาไนยตัวเจริญ ๓ จำพวกนี้แล ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็บุรุษ อาชาไนย
--------------------------------------------------------------------------------

ผู้เจริญ ๓ จำพวกเป็นไฉน คือ

บุรุษอาชาไนยผู้เจริญบางคนในโลกนี้ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์ แต่ไม่สมบูรณ์ ด้วย วรรณะ ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่ ๑

บุรุษอาชาไนยผู้เจริญบางคนในโลกนี้ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์ และสมบูรณ์ด้วย วรรณะ แต่ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่ ๑

บุรุษอาชาไนยผู้เจริญบางคนในโลกนี้ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยวรรณะ และสมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่ ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์ แต่ไม่สมบูรณ์ ด้วยวรรณะ ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่อย่างไร

ผู้เจริญ จำพวก ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหา อาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลาย สิ้นไปด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ เรากล่าวว่า นี้เป็นเชาวน์ของเขา แต่เมื่อเขาถูกถามปัญหาในอภิธรรม อภิวินัย ก็จนปัญญา วิสัชนาไม่ได้ เรากล่าวว่านี้ไม่ใช่วรรณะของเขา และเขาไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร เรากล่าวว่า นี้ไม่ใช่ความสูงและ ความใหญ่ของเขา ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์ แต่ไม่สมบูรณ์ ด้วยวรรณะ ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่อย่างนี้แล ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ ด้วยเชาวน์ และสมบูรณ์ ด้วยวรรณะ แต่ไม่สมบูรณ์ ด้วยความสูงและความใหญ่ อย่างไร

ผู้เจริญ จำพวก ๒

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ เรากล่าวว่า นี้เป็นเชาวน์ของเขา และเมื่อเขาถูกถามปัญหาในอภิธรรม อภิวินัย ก็วิสัชนาได้ ไม่จนปัญญา เรากล่าวว่า นี้เป็นวรรณะของเขา แต่เขาไม่ได้ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร เรากล่าวว่า นี้ไม่ใช่ความสูง และความใหญ่ของเขา ดูกรภิกษุทั้งหลายบุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วย เชาวน์ และสมบูรณ์ด้วย วรรณะ แต่ไม่สมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่อย่างนี้แล ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วยเชาวน์สมบูรณ์ด้วย วรรณะ และสมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่อย่างไร

ผู้เจริญ จำพวก ๓

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหา อาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ เรากล่าวว่า นี้เป็นเชาวน์ของเขา และเมื่อเขาถูกถามปัญหาในอภิธรรม อภิวินัย ก็วิสัชนาได้ ไม่จนปัญญา เรากล่าวว่า นี้เป็นวรรณะของเขา และเขามักได้ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขารเรากล่าวว่า นี้เป็นความสูง และ ความใหญ่ของเขา ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ เป็นผู้สมบูรณ์ด้วย เชาวน์ สมบูรณ์ด้วย วรรณะ และสมบูรณ์ด้วยความสูง และความใหญ่อย่างนี้แล

ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุรุษอาชาไนยผู้เจริญ ๓ จำพวกนี้แล