กฎพระสงฆ์ฉบับที่ ๔

            ๔.  กฎให้ไว้แก่สังฆการีธรรมการ อธิการ

            สมเด็จพระบรมนารถบพิตร..... มีพระราชโองการ ฯ สั่งว่า

            เป็นประเพณีในพระพุทธศาสนาสืบมาแต่ก่อน  มีพระพุทธฎีกาโปรดไว้ให้ ภิกษุ สามเณร อันบวชในพระศาสนา รักษาธุระสองประการ คือ คันถธุระ วิปัสนาธุระ .... เป็นประเพณีมนุษย์มีปัญญา พบเห็นพระศาสนาเข้าแล้ว ก็มีความเพียร ปฏิบัติ ตาม ธุระทั้งสอง อยู่นิสัยในสำนักครู อุปัชฌาย์อาจารย์ อุปัชฌาย์อาจารย์ ก็ตั้งใจ สั่งสอนตักเตือน กำชับว่ากล่าวกัน มิได้ละเมินพระศาสนาหามิได้ พระศาสนา ก็บริบูรณ์มา 

            แลภิกษุสามเณรทุกวันนี้  ลางพวกบวชเข้ามาแล้ว  มิได้ปฏิบัติตามธุระ ทั้งสอง..... เอาแต่กาสาวพัตร์เป็นที่พึ่ง  เพื่อจะเอาแต่ความสะบายให้บริบูรณ์ กายเนื้อหนัง  ดุจพระพุทธฎีกาตรัสว่าเหมือนโคแลกระบือ  เกิดมาแต่บริโภค อาหารให้เจริญแต่เนื้อหนัง  จะได้เจริญศีล สมาธิ ปัญญานั้นหามิได้..... อุปัชฌาย์ อาจารย์ ก็เมินเสีย..... ทำร้ายแผ่นดินแลพระศาสนาให้เศร้าหมองฉะนี้ ไม่ควร นักหนา

            แต่นี้สืบไปเมื่อหน้า ห้ามอย่าให้มีภิกษุโลเล ละวัตรปฏิบัติ แลปฎิญาณตัว ว่าเป็นกิจวัด มิได้ร่ำเรียนธุระทั้งสองฝ่าย อย่าให้มีได้เป็นอันขาดทีเดียว..... แล พระศาสนาจะรุ่งเรืองขึ้นนั้นก็เพราะพระราชาคณะ ให้พระราชาคณะเร่งตักเตือน พิจารณาเห็นศิษย์ ควรร่ำเรียนคันถธุระ วิปัสนาธุระ อันใดอันหนึ่งได้ ก็ให้ร่ำเรียน อันนั้น แล้วปฏิบัติตามพระปริยัติปฏิบัติศาสนา ให้เป็นที่เลื่อมใสศรัทธา แก่เทพา มนุษย์ ทั้งปวง แล้วให้พระราชาคณะ

            เจ้าคณะอธิการ ทำบัญชีหางว่าวภิกษุสามเณร ฝ่ายคันถธุระ วิปัสนาธุระ  ส่งให้สังฆการีธรรม การกราบทูลพระกรุณา... ถ้าภิกษุสามเณรองค์ใด กักขละ หยาบช้า สอนยาก อุปัชฌาย์ อาจารย์จะว่ามิฟัง... ให้กำจัดเสีย อย่าให้ เข้าหมู่ คณะ ได้เป็นอันขาดทีเดียว พระศาสนาจึงจะรุ่งเรืองสืบไป

            ถ้าแลราชาคณะ เจ้าคณะ อธิการ ภิกษุ สามเณร สังฆการีธรรมการผู้ใด มิได้กระทำตามพระราชกำหนดกฎหมายนี้ จะเอาตัวญาติโยมเป็นโทษ ตาม โทษานุโทษ

            กฎให้ไว้ ณ วันอาทิตย์ เดือนแปด ขึ้นสิบห้าค่ำ จุลศักราชพันร้อยสี่สิบห้า (พ.ศ. ๒๓๒๖) ปีเถาะ เบญจศก

ที่มา : เว็บไซต์ หอมรดกไทย http://thaiheritage.net/religion/misc/law.htm