พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๑ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๓

โลกสูตร

           [๒๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย โลก ตถาคตตรัสรู้แล้ว ตถาคตพรากจากโลกแล้ว เหตุเกิดแห่งโลกตถาคตตรัสรู้แล้ว เหตุเกิดแห่งโลกตถาคตละได้แล้ว ความดับแห่ง โลกตถาคตตรัสรู้แล้ว ความดับแห่งโลกตถาคตกระทำให้แจ้งแล้ว ปฏิปทาอันยังสัตว์ ให้ถึงความดับแห่งโลก ตถาคตตรัสรู้แล้ว ปฏิปทาอันยังสัตว์ให้ถึงความดับ แห่งโลก ตถาคตให้เจริญแล้ว

           ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูปารมณ์ที่เห็นด้วยจักษุ สัททารมณ์ที่ฟังด้วยหู คันธารมณ์ รสารมณ์ โผฏฐัพพารมณ์ ที่รู้ได้ด้วยทวารนั้นๆ ธรรมารมณ์ที่รู้แจ้งด้วยใจ ของโลกพร้อมทั้งเทวโลก มารโลกพรหมโลก ของหมู่สัตว์พร้อมทั้งสมณะ พราหมณ์ เทวดาและมนุษย์

            ตถาคตได้บรรลุแล้ว เสาะแสวงหาแล้วค้นคว้าแล้วด้วยใจ ตถาคตตรัสรู้ รูปารมณ์ที่เห็นได้ด้วยจักษุเป็นต้นนั้นโดยชอบ เพราะฉะนั้น โลกจึงเรียกว่า ตถาคต

           อนึ่งตถาคตย่อมตรัสรู้ซึ่งราตรีใด และย่อมยังราตรีใดให้ดับ ตถาคต ย่อมกล่าว ย่อมทักทาย ย่อมแสดงออกซึ่งคำใดในระหว่างนี้ คำนั้นทั้งหมด ย่อมเป็นอย่างนั้นทีเดียว หาได้เป็นอย่างอื่นไม่ เพราะฉะนั้น โลกจึงเรียกว่า ตถาคต

           ตถาคตมีปรกติ กล่าวอย่างใดทำอย่างนั้น ทำอย่างใดกล่าวอย่างนั้น ตถาคต มีปรกติ กล่าวอย่างใด ทำอย่างนั้น ทำอย่างใด กล่าวอย่างนั้น ด้วยประการฉะนี้ เพราะฉะนั้น โลกจึงเรียกว่า ตถาคต

           ดูกรภิกษุทั้งหลาย ตถาคตเป็นผู้ยิ่งใหญ่ในโลกพร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมู่สัตว์พร้อมทั้งสมณะ พราหมณ์เทวดาและมนุษย์ เป็นผู้อันใครๆ ครอบงำไม่ได้ ผู้เห็นแจ้งโดยแท้ ยังอำนาจให้เป็นไป เพราะฉะนั้น โลกจึงเรียกว่า ตถาคต

           ผู้ใดรู้ยิ่งแล้วซึ่งโลกทั้งปวง รู้ตามเป็นจริงในโลกทั้งปวงพรากไปจากโลก ทั้งปวง ไม่มีกิเลสนอนเนื่องในสันดานในโลกทั้งปวง ผู้นั้นแล เป็นธีรชนผู้ครอบงำ อารมณ์ทั้งปวงได้ปลด เปลื้องกิเลสเครื่องร้อยรัดทั้งมวลเสียได้ เป็นผู้ถูกต้องนิพพาน อันมีความสงบอย่างยิ่ง ไม่มีภัยแต่ที่ไหนๆ ผู้นี้เป็นพระขีณาสพผู้รู้แล้ว ไม่มีทุกข์ ตัดความสงสัยได้แล้ว ถึงความสิ้นไปแห่งกรรมทั้งปวง

เป็นผู้หลุดพ้นเพราะความสิ้นไป แห่งอุปธิ บุคคลนี้เป็นผู้มีโชค เป็นพุทธะ ชื่อว่าเป็น สีหะผู้ยอดเยี่ยม ประกาศพรหมจักร ให้แก่โลกทั้งเทวโลก เพราะเหตุนั้น เทวดาและ มนุษย์จึงถึงพระพุทธเจ้าว่าเป็นสรณะ มาประชุมกันนมัสการ พระองค์ ผู้เป็นใหญ่ ผู้ปราศจากความขลาด เทวดาและมนุษย์ ทั้งหลาย จักนมัสการ พระองค์ ผู้เป็นใหญ่ ผู้ปราศจากความขลาด กล่าวสรรเสริญว่า เป็นผู้ฝึกตนประเสริฐกว่าบรรดา ผู้ฝึกตน ทั้งหลาย เป็นฤาษีผู้สงบกว่าบรรดาผู้สงบ ทั้งหลาย เป็นผู้พ้นชั้นเยี่ยมกว่า บรรดาผู้พ้น ทั้งหลาย เป็นผู้ข้ามฝั่งประเสริฐกว่าบรรดา ผู้ข้าม ฝั่งทั้งหลาย ในโลก พร้อมทั้ง เทวโลก จะหาบุคคลเปรียบ ด้วยพระองค์ไม่มี