พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๐ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๖๑

อะไรเป็นเหตุ อะไรเป็นปัจจัยที่ทำให้ มนุษย์ เกิดการวิวาทกัน
(พราหมณ์ อารามทัณฑะ ถามท่านพระมหากัจจานะ-พระอรหันต์ผู้มีฤทธิ์)


[๒๘๒] สมัยหนึ่ง ท่านพระมหากัจจานะ อยู่ที่ฝั่งแม่น้ำ กัททมทหะ ใกล้ พระนครวรรณะ ครั้งนั้นแล พราหมณ์อารามทัณฑะ ได้เข้าไปหาท่านพระมหา กัจจานะ ถึงที่อยู่ ได้ปราศรัยกับท่านพระมหากัจจานะ ครั้นผ่านการปราศรัยพอให้ ระลึกถึงกันไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง

ครั้นแล้วได้ถามว่า ดูกรท่านกัจจานะ อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัย เครื่องให้ กษัตริย์กับกษัตริย์ พราหมณ์กับพราหมณ์ คฤหบดีกับคฤหบดี วิวาทกัน ท่านมหากัจจานะตอบว่า

             ดูกรพราหมณ์ เพราะเหตุเวียนเข้าไปหา กามราคะ ตกอยู่ในอำนาจ กามราคะ กำหนัดยินดีในกามราคะ ถูกกามราคะกลุ้มรุม และถูกกามราคะท่วมทับ แม้กษัตริย์ กับกษัตริย์ พราหมณ์กับพราหมณ์ คฤหบดีกับคฤหบดี วิวาทกัน

             อา. ดูกรท่านกัจจานะ ก็อะไรเป็นเหตุ เป็นปัจจัย เครื่องให้สมณะ กับ สมณะ วิวาทกัน

             มหา. ดูกรพราหมณ์ เพราะเหตุเวียนเข้าไปหา ทิฐิราคะ ตกอยู่ในอำนาจ ทิฐิราคะ กำหนัดยินดีในทิฐิราคะ ถูกทิฐิราคะกลุ้มรุม และถูกทิฐิราคะท่วมทับ แม้สมณะกับสมณะก็วิวาทกัน

             อา. ดูกรท่านกัจจานะ ก็ในโลก ยังจะมีใครบ้างไหม ที่ก้าวล่วงการ
เวียน เข้าไปหากามราคะ การตกอยู่ในอำนาจกามราคะ การกำหนัดยินดีในกามราคะ การถูกกามราคะกลุ้มรุม และการถูกกามราคะท่วมทับนี้ และก้าวล่วงการเวียน เข้าไป หาทิฐิราคะ การตกอยู่ในอำนาจทิฐิราคะ การกำหนัดยินดีในทิฐิราคะ การถูกทิฐิราคะ กลุ้มรุม และการถูกทิฐิราคะท่วมทับนี้เสียได้

             มหา. ดูกรพราหมณ์ ในโลก มีท่านที่ก้าวล่วงการเวียนเข้าไปหากามราคะ การตกอยู่ในอำนาจกามราคะ การกำหนัดยินดีในกามราคะ การถูกกามราคะกลุ้มรุม และการถูกกามราคะ ท่วมทับนี้เสียได้ และก้าวล่วงความเวียนเข้าไปหาทิฐิราคะ การตกอยู่ในอำนาจทิฐิราคะ การกำหนัดยินดีในทิฐิราคะ การถูกทิฐิราคะกลุ้มรุม และการถูกทิฐิราคะท่วมทับนี้

             อา. ดูกรท่านกัจจานะ ใครในโลก เป็นผู้ก้าวล่วงการเวียนเข้าไปหา กามราคะ ... และการถูกทิฐิราคะท่วมทับนี้
(คำถามนี้ ท่านกัจจานะชี้ไปที่ พระผู้มีพระภาค)

             มหา. ดูกรพราหมณ์ ในชนบทด้านทิศบูรพา มีพระนครชื่อว่าสาวัตถีณ พระนครสาวัตถีนั้น ทุกวันนี้ พระผู้มีพระภาคอรหันต สัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น กำลังประทับอยู่ ดูกรพราหมณ์ ก็ พระผู้มีพระภาค พระองค์นั้น ทรงก้าวล่วง การเวียน เข้าไปหากามราคะ ... และการถูกทิฐิราคะท่วมทับนี้ด้วย

             เมื่อท่านพระมหากัจจานะ ตอบอย่างนี้แล้ว พราหมณ์อารามทัณฑะ ลุกจากที่นั่ง ห่มผ้าเฉวียงบ่าข้างหนึ่งแล้ว คุกมณฑลเข่าข้างขวาลง บนแผ่นดิน ประนมอัญชลี ไปทางที่พระผู้มีพระภาค ประทับอยู่แล้วเปล่งอุทาน ๓ ครั้งว่า

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาค อรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์นั้น ผู้ก้าวล่วง การเวียน เข้าไปหากามราคะ การตกอยู่ในอำนาจกามราคะ การกำหนัด ยินดีใน กามราคะ การถูกกามราคะกลุ้มรุม และการถูกกามราคะ ท่วมทับนี้แล้ว กับทั้ง ได้ ก้าวล่วงการเวียนเข้าไปหาทิฐิราคะ การตกอยู่ในอำนาจทิฐิราคะ การกำหนัด ยินดีในทิฐิราคะ การถูกทิฐิราคะกลุ้มรุม และการถูกทิฐิราคะท่วมทับนี้ด้วย

ข้าแต่ท่านกัจจานะ ภาษิตของท่านแจ่มแจ้งนักข้าแต่ท่านกัจจานะ ภาษิต ของท่านแจ่มแจ้งนัก ท่านกัจจานะ ประกาศธรรม โดยอเนกปริยาย เปรียบเหมือน บุคคล หงายของที่คว่ำ เปิดของที่ปิด บอกทางแก่ผู้หลงทาง หรือส่องประทีป ในที่มืด ด้วยตั้งใจว่าคนมีจักษุจักเห็นรูป ฉะนั้น

             ข้าแต่ท่านกัจจานะ ข้าพเจ้านี้ ขอถึงพระโคดม ผู้เจริญพระองค์นั้น กับทั้ง พระธรรมและพระภิกษุสงฆ์ว่าเป็นสรณะ ขอท่านกัจจานะ จงจำข้าพเจ้าว่าเป็นอุบาสก ผู้ถึงสรณะตลอดชีวิต จำเดิมแต่วันนี้ เป็นต้นไป