พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๔ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๔๓

ชาณุสโสณีสูตร (เรื่องการให้ทานแก่ผู้ล่วงลับ)

                 [๑๖๖] ครั้งนั้นแล ชาณุสโสณีพราหมณ์ เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาค ถึงที่ประทับได้ปราศรัย กับพระผู้มีพระภาค ครั้นผ่านการ ปราศรัยพอให้ระลึก ถึงกัน ไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้ทูลถาม พระผู้มีพระภาคว่า

          ท่านโคดมผู้เจริญ พวกข้าพเจ้าได้นามว่า เป็นพราหมณ์ ย่อมให้ทาน ย่อมทำ ความเชื่อว่า ทานนี้ต้องสำเร็จแก่ญาติสาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้ว ขอญาติสาโลหิต ผู้ล่วงลับไปแล้ว จงบริโภคทานนี้ ท่านโคดมผู้เจริญ ทานนั้นย่อมสำเร็จแก่ญาติ สาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้ว หรือญาติสาโลหิต ผู้ล่วงลับไปแล้ว เหล่านั้น ย่อมได้ บริโภคทานนั้นหรือ พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

           ดูกรพราหมณ์ ทานนั้น ย่อมสำเร็จในฐานะแล ย่อมไม่สำเร็จในอฐานะ

           ชา. ท่านโคดมผู้เจริญ ฐานะเป็นไฉน อฐานะเป็นไฉน

           พ. ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ประพฤติ ผิดในกาม พูดเท็จ พูดส่อเสียด พูดคำหยาบ พูดเพ้อเจ้อ มีความอยากได้ ของผู้อื่น มีจิตปองร้าย มีความเห็นผิด(อกุศลกรรมบถ๑๐) บุคคลนั้นเมื่อตายไปย่อมเข้าถึงนรก เขาย่อมเลี้ยง อัตภาพอยู่ในนรกนั้น ย่อมตั้งอยู่ในนรกนั้น ด้วยอาหารของสัตว์นรก ดูกรพราหมณ์ ฐานะอันเป็นที่ไม่เข้าไปสำเร็จแห่งทาน แก่สัตว์ผู้ตั้งอยู่นี้แล เป็นอฐานะ (หากผู้ตายตกนรก ย่อมเป็นอฐานะ เพราะมีชีวิตด้วยอาหารของสัตว์นรก)

           ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฆ่าสัตว์ ฯลฯ มีความเห็นผิด (อกุศลกรรมบถ๑๐) บุคคลนั้น เมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงกำเนิดสัตว์ ดิรัจฉานนั้น ย่อมตั้ง อยู่ในกำเนิด สัตว์ดิรัจฉานนั้น ด้วยอาหารของสัตว์ผู้เกิดใน กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ดูกรพราหมณ์ แม้ฐานะอันเป็นที่ ไม่เข้าไปสำเร็จแห่งทาน แก่สัตว์ผู้ตั้งอยู่นี้แล ก็เป็นอฐานะ (หากผู้ตายเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน ย่อมเป็นอฐานะ เพราะมีชีวิตด้วยอาหารของ สัตว์เดรัจฉานนั้นๆ)

           ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ จากการลักทรัพย์ จากการประพฤติผิดในกาม จากการพูดเท็จ จากการพูดส่อเสียด จากการพูดคำหยาบ จากการพูดเพ้อเจ้อ ไม่มีความอยากได้ของผู้อื่น มีจิตไม่ปองร้าย มีความเห็นชอบ(กุศลกรรมบถ๑๐) บุคคลนั้น เมื่อตายไปย่อม เข้าถึงความเป็นสหาย ของพวกมนุษย์ เขาย่อมเลี้ยงอัตภาพ ในมนุษย์โลกนั้น ย่อมตั้งอยู่ในมนุษย์นั้น ด้วยอาหารของ มนุษย์ ดูกรพราหมณ์ แม้ฐานะอันเป็นที่ไม่เข้าไปสำเร็จแห่งทาน แก่สัตว์ผู้ตั้งอยู่ นี้แลก็เป็นอฐานะ (หากผู้ตายเกิดเป็นมนุษย์ ย่อมเป็นอฐานะ เพราะมีชีวิต ด้วยอาหารของมนุษย์)

           ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ ฯลฯ มีความเห็นชอบ (กุศลกรรมบถ๑๐) บุคคลนั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงความเป็นสหาย ของเทวดาเขา ย่อมเลี้ยงอัตภาพอยู่ในเทวโลกนั้น ย่อมตั้งอยู่ในเทวโลกนั้น ด้วยอาหารของเทวดา ดูกรพราหมณ์ แม้ฐานะเป็นที่ไม่เข้าไปสำเร็จแห่งทาน แก่สัตว์ผู้ตั้งอยู่นี้แล ก็เป็นอฐานะ (หากผู้ตายเกิดเป็นเทวดา ย่อมเป็นอฐานะ เพราะมีชีวิต ด้วยอาหารของเทวดา คือกพฬีการาหาร หรือปิติ)

           ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฆ่าสัตว์ ฯลฯ มีความเห็นผิด บุคคลนั้น เมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงเปรตวิสัย เขาย่อมเลี้ยงอัตภาพอยู่ในเปรตวิสัยนั้น ด้วยอาหาร ของสัตว์ผู้เกิดในเปรตวิสัย หรือว่ามิตรอำมาตย์หรือญาติสาโลหิต ของเขา ย่อมเพิ่มให้ ซึ่งปัตติทานมัยจากมนุษย์โลกนี้ เขาเลี้ยงอัตภาพอยู่ ในเปรตวิสัยนั้น ย่อมตั้งอยู่ในเปรตวิสัย นั้น ด้วยปัตติทานมัยนั้น ดูกรพราหมณ์ ฐานะ อันเป็นที่เข้าไปสำเร็จแห่งทาน แก่สัตว์ผู้ตั้งอยู่นี้แล เป็นฐานะ (หากผู้ตายเกิดเป็น เปรตย่อมเป็นฐานะ)
------------------------------------------------------------------------------------------------

           ชา. ท่านโคดมผู้เจริญ ก็ถ้าญาติสาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้วนั้น ไม่เข้าถึง ฐานะนั้น ใครเล่าจะบริโภคทานนั้น

           พ. ดูกรพราหมณ์ ญาติสาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้วแม้เหล่าอื่น ของทายกนั้น ที่เข้าถึง ฐานะนั้นมีอยู่ ญาติสาโลหิตเหล่านั้นย่อมบริโภคทานนั้น

           ชา. ท่านโคดมผู้เจริญ ก็ถ้าญาติสาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้วนั้น ไม่เข้าถึง ฐานะนั้น และญาติสาโลหิตผู้ล่วงลับไปแล้ว แม้เหล่าอื่นของทายกนั้น ก็ไม่เข้าถึง ฐานะนั้น ใครเล่าจะบริโภคทานนั้น

           พ. ดูกรพราหมณ์ ฐานะที่จะพึงว่างจากญาติสาโลหิต ผู้ล่วงลับไปแล้ว โดยกาล ช้านานเช่นนี้ มิใช่ฐานะมิใช่โอกาสที่จะมีได้ อีกประการหนึ่ง แม้ทายก ก็เป็นผู้ไม่ไร้ผล

           ชา. ท่านโคดมผู้เจริญ ย่อมตรัสกำหนดแม้ในอฐานะหรือ

           พ. ดูกรพราหมณ์ เรากล่าวกำหนดแม้ใน อฐานะ ดูกรพราหมณ์ บุคคล บางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฆ่าสัตว์ ... มีความเห็นผิด บุคคลนั้นย่อมให้ข้าว น้ำ ผ้ายาน มาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ บุคคลนั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงความเป็นสหายของช้าง เขาย่อมได้ข้าว น้ำ มาลา และเครื่องอลังการต่างๆ ในกำเนิดช้างนั้น

           ดูกรพราหมณ์ ข้อที่บุคคลเป็นผู้ฆ่าสัตว์ ... มีความเห็นผิด ผู้นั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึง ความเป็นสหายของช้างด้วยกรรมนั้น และข้อที่ผู้นั้นเป็นผู้ให้ข้าว น้ำ ยาน มาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ที่นอน ที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ ผู้นั้นย่อม ได้ข้าว น้ำ มาลาและเครื่องอลังการต่างๆ ในกำเนิดช้างนั้นด้วยกรรมนั้น
------------------------------------------------------------------------------

           ดูกรพราหมณ์ อนึ่งบุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฆ่าสัตว์... มีความเห็นผิด บุคคลนั้น ย่อมให้ข้าว น้ำ ผ้า ยาน มาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ที่นอน ที่พัก และ เครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ ผู้นั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงความเป็นสหาย ของม้า ... ย่อมเข้าถึง ความเป็นสหายของโค ... ย่อมเข้าถึงความเป็นสหาย ของ สุนัข เขาย่อมได้ข้าว น้ำ มาลาและเครื่องอลังการ ต่างๆ ในกำเนิดสุนัขนั้น

           ดูกรพราหมณ์ ข้อที่บุคคลเป็นผู้ฆ่าสัตว์ ... มีความเห็นผิด บุคคลนั้น เมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงความเป็นสหายของสุนัข ด้วยกรรมนั้น และข้อที่ผู้นั้นเป็นผู้ ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยานมาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ ผู้นั้นย่อมได้ข้าว น้ำ มาลาและเครื่องอลังการต่างๆ ในกำเนิด สุนัขนั้น ด้วยกรรมนั้น
----------------------------------------------------------------------

           ดูกรพราหมณ์ บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ จากการลักทรัพย์ จากการประพฤติผิดในกาม จากการพูดเท็จ จากการพูด ส่อเสียด จากการพูดคำหยาบ จากการพูดเพ้อเจ้อ ไม่มีความอยากได้ของผู้อื่น มีจิตไม่ปองร้าย มีความเห็นชอบ ให้ข้าว น้ำ ผ้ายาน มาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์บุคคลนั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึง ความเป็น สหายของพวกมนุษย์ เขาย่อมได้เบญจกามคุณอันเป็นของมนุษย์ ในมนุษย์โลกนั้น

           ดูกรพราหมณ์ ข้อที่บุคคล เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ประพฤติ ผิดในกาม พูดเท็จ พูดส่อเสียด พูดคำหยาบ พูดเพ้อเจ้อไม่มีความอยากได้ ของผู้อื่น มีจิต ไม่ปองร้าย มีความเห็นชอบ ผู้นั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึง ความเป็นสหายของ มนุษย์ ด้วยกรรมนั้น และข้อที่ผู้นั้นเป็นผู้ให้ข้าวน้ำ ผ้า ยาน มาลา ของหอม เครื่อง ลูบไล้ ที่นอนที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ บุคคลนั้น ย่อมได้เบญจ กามคุณ อันเป็นของมนุษย์ในมนุษย์โลกนั้น ด้วยกรรมนั้น
----------------------------------------------------------------------

           ดูกรพราหมณ์ อนึ่ง บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ ฯลฯ มีความเห็นชอบ บุคคลนั้นย่อมให้ข้าว น้ำ ยาน มาลา ของหอมเครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่พักและเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ บุคคลนั้นเมื่อตายไป ย่อมเข้าถึง ความเป็นสหายของเทวดา เขาย่อมได้เบญจกามคุณ อันเป็นทิพย์ในเทวโลกนั้น

           ดูกรพราหมณ์ ข้อที่บุคคล เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ ฯลฯ มีความเห็นชอบ ผู้นั้น เมื่อตายไป ย่อมเข้าถึงความเป็นสหายของพวกเทวดา ด้วยกรรม นั้น และข้อที่ผู้นั้น เป็นผู้ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยาน มาลา ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอนที่พัก และเครื่องประทีป แก่สมณพราหมณ์ บุคคลนั้นย่อมได้เบญจกามคุณ อันเป็นทิพย์ในเทวโลกนั้น ด้วยกรรม นั้น ดูกรพราหมณ์ แม้ทายกก็เป็นผู้ไม่ไร้ผล
----------------------------------------------------------------------

           ชา. ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ น่าอัศจรรย์ ไม่เคยมีแล้ว ข้าแต่พระโคดม ผู้เจริญ ข้อที่ แม้ทายก ก็เป็นผู้ไม่ไร้ผลนี้ เป็นของควรเพื่อให้ทานโดยแท้ เป็นของ ควรเพื่อกระทำ ศรัทธาโดยแท้

           พ. ดูกรพราหมณ์ ข้อนี้เป็นอย่างนี้ๆ ดูกรพราหมณ์ แม้ทายกก็เป็นผู้ไม่ไร้ผล

           ชา. ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก ฯลฯ ขอพระโคดมผู้เจริญ โปรดทรงจำข้าพระองค์ว่า เป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะตลอดชีวิต ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป

จบสูตรที่ ๑๐
จบชาณุสโสณีวรรคที่ ๒