อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า 264

อายตนะ(ภายใน)๖ เป็นทุกขอริยสัจ
(ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ)

ภิกษุ ท. ! อริยสัจคือทุกข์เป็นอย่างไรเล่า ? ควรจะกล่าวว่าได้แก่อายตนะภายในหก 

อายตนะภายในหกเหล่าไหนเล่า ?
หกคือ จักขุอายตนะ โสตะอายตนะ ฆานะอายตนะ ชิวหาอายตนะ กายะอายตนะ มนะอายตนะ

ภิกษุ ท. ! นี้เราเรียกว่า อริยสัจคือ ทุกข์.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า 265

อายตนะ ๖ เป็นของร้อน
(อายตนะภายใน+ภายนอก+วิญญาณ= ความรู้แจ้ง /ผัสสะ/เวทนา เป็นของร้อน)

ภิกษุ ท. ! สิ่งทั้งปวงเป็นของร้อน. 
ภิกษุ ท. ! ก็อะไรเล่าชื่อว่าสิ่งทั้งปวง ซึ่งเป็นของร้อน ?

ภิกษุ ท. ! 
ตา เป็นของร้อน 
รูป เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทางตา เป็นของร้อน 
สัมผัสทางตา เป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางตาเป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของร้อน.

ภิกษุ ท. ! ร้อนเพราะอะไรเล่า ?
เรากล่าวว่า "ร้อนเพราะไฟคือ ราคะ ร้อนเพราะไฟคือ โทสะ ร้อนเพราะไฟคือ โมหะ
ร้อนเพราะความเกิด เพราะความแก่ เพราะความตาย เพราะความร่ำไร รำพัน เพราะความทุกข์กายเพราะความทุกข์ใจ และเพราะความคับแค้นใจ” ดังนี้.
----------------------------------------------------------------------------------------
ภิกษุ ท. ! 
หู เป็นของร้อน 
เสียง เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทางหู เป็นของร้อน 
สัมผัสทางหูเป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางหูเป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของร้อน. ...
----------------------------------------------------------------------------------------
ภิกษุ ท. ! 
จมูก เป็นของร้อน 
กลิ่น เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทางจมูก เป็นของร้อน 
สัมผัสทางจมูก เป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางจมูกเป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของร้อน. ...
----------------------------------------------------------------------------------------
ภิกษุ ท. ! 
ลิ้น เป็นของร้อน 
รส เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทางลิ้น เป็นของร้อน 
สัมผัสทางลิ้น เป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางลิ้นเป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุขไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของร้อน. ...
----------------------------------------------------------------------------------------
ภิกษุ ท. ! 
กาย เป็นของร้อน 
โผฏฐัพพะ เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทั้งทางกาย เป็นของร้อน 
สัมผัสทางกาย เป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางกาย เป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุขไม่ใช่ทุกข์ก็ตามก็เป็นของร้อน. ...
----------------------------------------------------------------------------------------
ภิกษุ ท. ! 
ใจ เป็นของร้อน 
ธรรมารมณ์ เป็นของร้อน 
ความรู้แจ้งทางใจ เป็นของร้อน 
สัมผัสทางใจเป็นของร้อน 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางใจเป็นปัจจัย เป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุขไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของร้อน.

ภิกษุ ท. ! ร้อนเพราะอะไรเล่า ? 
เรากล่าวว่า “ร้อนเพราะไฟ คือราคะ ร้อนเพราะไฟ คือโทสะ ร้อนเพราะไฟ คือโมหะ ร้อนเพราะความเกิด เพราะความแก่ เพราะความตาย เพราะความโศก เพราะความร่ำไรรำพัน เพราะความทุกข์กาย เพราะความทุกข์ใจ และเพราะความ คับแค้นใจ” ดังนี้แล.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า 266

อายตนะ ๖ เป็นของมืด


ภิกษุ ท. ! สิ่งทั้งปวง เป็นของมืด. ภิกษุ ท. ! ก็อะไรเล่า ชื่อว่าสิ่งทั้งปวง ซึ่งเป็นของมืด ?

ภิกษุ ท. ! 
ตา เป็นของมืด 
รูป เป็นของมืด 
ความรู้แจ้งทางตา เป็นของมืด 
สัมผัสทางตา เป็นของมืด 
เวทนาที่เกิดขึ้นเพราะสัมผัสทางตาเป็นปัจจัยเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม ไม่ใช่สุขไม่ใช่ทุกข์ก็ตาม ก็เป็นของมืด.

ภิกษุ ท. ! มืดเพราะอะไรเล่า ?

เรากล่าวว่า มืดเพราะความเกิด เพราะความแก่ เพราะความตาย เพราะความโศก เพราะความร่ำไรรำพัน เพราะความทุกข์กาย เพราะความทุกข์ใจ และเพราะความ คับแค้นใจ ดังนี้. (ในกรณีแห่งหมวด หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ก็ได้ตรัส เหมือนกันกับ ในกรณีแห่งตา)