ฉบับหลวง เล่มที่ ๑๖ สุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค หน้าที่ ๓๖

เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยนั่นแหละ บุคคลย่อมปรุงแต่งสังขารทั้งหลาย


           [๘๓] ดูกรอานนท์
     (๑) เมื่อกายมีอยู่ สุขและทุกข์ อันเป็นภายในย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะความจงใจ ทางกาย เป็นเหตุ
     (๒) เมื่อวาจามีอยู่ สุขและทุกข์ อันเป็นภายใน ย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะความจงใจ ทางวาจา เป็นเหตุ หรือว่า
      (๓) เมื่อใจมีอยู่ สุขและทุกข์ อันเป็นภายใน ย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะความจงใจ ทางใจ เป็นเหตุ

ดูกรอานนท์ เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยนั่นแหละ
     (๑) บุคคลย่อมปรุงแต่ง กายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้น ด้วยตนเองบ้าง
     (๒) บุคคลย่อมปรุงแต่ง กายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้น เพราะผู้อื่นบ้าง
     (๓) บุคคล รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง กายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง
     (๔) บุคคล ไม่รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง กายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง

ดูกรอานนท์
     (๑) บุคคลย่อม ปรุงแต่ง วจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นด้วย ตนเองบ้าง
     (๒) บุคคลย่อม ปรุงแต่ง วจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นเพราะ ผู้อื่นบ้าง
     (๓) บุคคล รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง วจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง
     (๔) บุคคล ไม่รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง วจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง

ดูกรอานนท์
    (๑) บุคคลย่อม ปรุงแต่ง มโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นด้วยตนเองบ้าง
    (๒) บุคคลย่อม ปรุงแต่ง มโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นเพราะผู้อื่นบ้าง
    (๓) บุคคล รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง มโนสังขารซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง
    (๔) บุคคล ไม่รู้สึกตัว ย่อมปรุงแต่ง มโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้นบ้าง

     ดูกรอานนท์ อวิชชา แทรกอยู่แล้วในธรรมเหล่านี้ ฯ


           [๘๔] ดูกรอานนท์ ก็เพราะอวิชชาดับด้วยสำรอกโดยไม่เหลือ
กาย ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
วาจา ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
ใจ ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี

เขต [ความจงใจเป็นเหตุงอกงาม] ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้นจึงไม่มี

วัตถุ [ความจงใจอันเป็นที่ประดิษฐาน] ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี

อายตนะ [ความจงใจอันเป็นปัจจัย] ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์ อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี หรือ

อธิกรณ์ [ความจงใจอันเป็นเหตุ] ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์
อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี ฯ