พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๑๙ สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๑๓๗

โพชฌงค์ ๑๔


          [๕๕๙] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ปริยายที่โพชฌงค์ ๗ อาศัยแล้วเป็น ๑๔ อย่าง เป็นไฉน ?

(๑) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
- แม้สติในธรรมทั้งหลาย ในภายใน ก็เป็น สติสัมโพชฌงค์
- แม้สติในธรรมทั้งหลาย ในภายนอก ก็เป็น สติสัมโพชฌงค์
คำว่า สติสัมโพชฌงค์ ดังนี้ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ สติสัมโพชฌงค์ก็เป็น ๒ อย่าง

(๒) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
- แม้ธรรมทั้งหลาย ในภายใน ที่บุคคลเลือกเฟ้นตรวจตราถึงความพินิจ พิจารณา ด้วยปัญญา ก็เป็นธัมมวิจย สัมโพชฌงค์
- แม้ธรรมทั้งหลาย ในภายนอก ที่บุคคล เลือกเฟ้นตรวจตรา ถึงความพินิจพิจารณา ด้วยปัญญา ก็เป็นธัมมวิจย สัมโพชฌงค์
คำว่าธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ ดังนี้ ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ ก็เป็น ๒ อย่าง

(๓) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
-แม้ความเพียรทางกาย ก็เป็น วิจยสัมโพชฌงค์
-แม้ความเพียรทางจิต ก็เป็นวิริย สัมโพชฌงค์
คำว่า วิริยสัมโพชฌงค์ ดังนี้ ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ วิริยสัมโพชฌงค์ก็เป็น ๒ อย่าง

(๔) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
-แม้ปีติที่มีวิตกวิจาร ก็เป็นปีติสัมโพชฌงค์
-แม้ปีติที่ไม่มีวิตกวิจาร ก็เป็นปีติสัมโพชฌงค์
คำว่าปีติสัมโพชฌงค์  ดังนี้ ย่อมมาสู่อเทศ
แม้โดยปริยายนี้ปีติสัมโพชฌงค์ก็เป็น ๒ อย่าง

(๕) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
-แม้ความสงบกาย ก็เป็นปัสสัทธิสัมโพชฌงค์
-แม้ความสงบจิต ก็เป็นปัสสัทธิสัมโพชฌงค์
คำว่า ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ดังนี้ ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ก็เป็น ๒ อย่าง

(๖) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
-แม้สมาธิที่มีวิตกวิจาร ก็เป็นสมาธิสัมโพชฌงค์
-แม้สมาธิที่ไม่มี วิตกวิจาร ก็เป็นสมาธิ สัมโพชฌงค์
คำว่า สมาธิสัมโพชฌงค์ ดังนี้ ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ สมาธิสัมโพชฌงค์ก็เป็น ๒ อย่าง

(๗) ดูกรภิกษุทั้งหลาย
-แม้ความวางเฉยในธรรมทั้งหลายในภายใน ก็เป็นอุเบกขาสัมโพชฌงค์
-แม้ความวางเฉยในธรรม ทั้งหลายในภายนอก ก็เป็น อุเบกขา สัมโพชฌงค์
คำว่าอุเบกขาสัมโพชฌงค์ ดังนี้ ย่อมมาสู่อุเทศ
แม้โดยปริยายนี้ อุเบกขาสัมโพชฌงค์ ก็เป็น ๒ อย่าง

ดูกรภิกษุทั้งหลาย โดยปริยายนี้แล ที่โพชฌงค์ ๗ อาศัยแล้วเป็น ๑๔ อย่าง