โลกธาตุหนึ่ง มีพระพุทธเจ้าเพียงองค์เดียว (จะไม่เกิดขึ้น 2 พระองค์)
อานนท์ ! ภิกษุผู้ฉลาดในฐานะ และอฐานะนั้น ย่อมรู้ว่าข้อนี้มิใช่ฐานะ ข้อนี้มิใช่โอกาสที่จะมี คือข้อที่ในโลกธาตุอันเดียว จะมีพระตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธะ สององค์เกิดขึ้นพร้อมกัน ไม่ก่อนไม่หลังกัน. นั่นมิใช่ฐานะที่จะมีได้.

ส่วนฐานะ อันมีได้นั้น คือข้อที่ในโลกธาตุอันเดียวมีพระตถาคตผู้อรหันต สัมมาสัมพุทธะ องค์เดียวเกิดขึ้น. นั่นเป็นฐานะที่จะมีได้.
---------------------------------------------------------------------------------------------

การปรากฏของพระตถาคต มีได้ยากในโลก (ยากพอๆกับสัตว์ ที่จะเกิดเป็นมนุษย์)
ภิกษุ ท. ! การมาปรากฏของ บุคคลเอก (ไม่มีใครซ้ำสอง) มีได้ยากในโลก. ใครเล่า เป็น บุคคลเอก ? ตถาคต ผู้เป็นพระอรหันต์ ตรัสรู้ ชอบเอง เป็นบุคคลเอก ภิกษุ ท. ! การมาปรากฏ ของบุคคลเอกนี้แล มีได้ยากในโลก.
---------------------------------------------------------------------------------------------

อุปมาการเกิดของมนุษย์ เต่าตาบอดกับแอกไม้ไผ่
(การเกิดของมนุษย์ และการเกิดของอรหันตสัมมาสัมพุทธะนั้นยากพอๆกัน)

ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ถ้าสมมติว่า มหาปฐพีอันใหญ่หลวงนี้ มีน้ำท่วมถึง เป็นอันเดียว กันทั้งหมด บุรุษคนหนึ่ง ทิ้งแอก(ไม้ไผ่) ซึ่งมีรูเจาะได้เพียงรูเดียว ลงไปในน้ำนั้น ลมตะวันออกพัดให้ลอย ไป ทางทิศตะวันตก ลมตะวันตกพัดให้ลอยไป ทางทิศตะวันออก ลมทิศเหนือพัดให้ลอยไป ทางทิศใต้ ลมทิศใต้พัดให้ลอยไป ทางทิศเหนือ อยู่ดังนี้ 

ในน้ำนั้น มีเต่าตัวหนึ่ง ตาบอด ล่วงไปร้อยๆ ปี มันจะผุดขึ้นมา ครั้งหนึ่งๆ...จะเป็นไปได้ไหม ที่เต่าตาบอด ร้อยปีจึงจะผุดขึ้นสักครั้งหนึ่ง จะพึงยื่นคอเข้าไปในรู ซึ่งมีอยู่เพียงรูเดียวใน แอกนั้น

การบังเกิดขึ้นของตถาคต
-การบังเกิดขึ้นของตถาคต คือความปรากฏขึ้นแห่งแสงสว่าง
-ธรรมชาติ ๓ อย่าง ทำให้ พระองค์เกิดขึ้นเป็นประทีปของโลก คือ ชาติ ชรา มรณะ
-การมีธรรมของพระตถาคต อยู่ในโลก คือความสุขของโลก
-พระตถาคตเกิดขึ้น เพื่อความสุขของโลก
-ผู้เชื่อฟังพระตถาคต จะได้รับประโยชน์สุขสิ้นกาลนาน
-การบังเกิดขึ้นของตถาคต ไม่ได้กระทบต่อกฎของธรรมชาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------

คำว่าตถาคต
ทรงขนานนามพระองค์เองว่า “ตถาคต”  ตถาคตเป็นพระอรหันต์ ผู้ตรัสรู้ชอบเอง เป็นผู้รู้แจ้งโลก เป็นครูของเทวดา และมนุษย์ ทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งเองแล้ว สอนโลกนี้พร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก หมู่สัตว์ ตถาคตนั้นแสดงธรรมไพเราะ ในเบื้องต้น ในท่ามกลาง ในที่สุดพร้อมทั้งอรรถะ พร้อมทั้งพยัญชนะ ประกาศพรหมจรรย์อันบริสุทธิ์ บริบูรณ์สิ้นเชิง

เหตุที่ทำให้ทรงพระนามว่า “ตถาคต”
1) ตถาคตได้รู้พร้อมเฉพาะแล้วซึ่งอายตนะ เพราะเหตุนั้น จึงได้นามว่า “ตถาคต”
2) ในราตรีที่ได้ตรัสรู้ จนถึงราตรีที่ปรินิพพาน ในระหว่างนั้น ตถาคตได้กล่าวสอน พร่ำสอน แสดงออกซึ่งคำใด คำนั้นทั้งหมด ย่อมมีโดยประการเดียวกันทั้งสิ้น ไม่แปลกกันโดยประการ อื่น เพราะเหตุนั้น จึงได้นามว่า “ตถาคต”
3) ตถาคตเป็นผู้เป็นยิ่ง ไม่มีใครครอบงำ เป็นผู้เห็นสิ่งทั้งปวงโดยเด็ดขาด เป็นผู้มีอำนาจสูงสุด (โดยธรรม)แต่ผู้เดียว เพราะเหตุนั้น จึงได้นามว่า “ตถาคต”

คำที่ใช้เรียก ว่า  “ตถาคต”
คำว่า ธรรมกาย  พรหมกาย  ธรรมภูต  พรหมภูต  สมณะ  พราหมณ์ (ผู้ประเสริฐ) เวทคู (ผู้จบเวท) ภิสักโก (หมอผ่าตัด) นิมมโล (ไม่มลทิน) ญาณี (ผู้มีญาณ) วิมุตโต (หลุดพ้น) คำเหล่านี้เป็นคำสำหรับเรียกแทนชื่อตถาคต
---------------------------------------------------------------------------------------------

คำว่า “พุทธะ”
ทรงขนานนามพระองค์เองว่า “พุทธะ” พราหมณ์ ! เรานี้เกิดในโลก เจริญในโลก ก็จริง แต่เราครอบงำโลกเสียได้แล้ว และอยู่ในโลก โลกไม่ฉาบทาแปดเปื้อนเราได้. พราหมณ์ ! ท่านจงจำเราไว้ว่า เป็น “พุทธะ” ดังนี้เถิด
---------------------------------------------------------------------------------------------

คำว่า “อรหันตสัมมาสัมพุทธะ”
เหตุที่ทำให้ได้พระนามว่า “อรหันตสัมมาสัมพุทธะ” ตถาคตได้ตรัสรู้ตามความเป็นจริงซึ่งความจริงอันประเสริฐ ๔ อย่าง (อริยสัจสี่) เหล่านี้แล ตถาคตจึงมีนามว่า “อรหันตสัมมาสัมพุทธะ”