พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ พระสุตตันตปิฎก [ฉบับมหาจุฬาฯ] หน้า ๑๖๙ - ๑๘๔


๑๐. ทุติยพาหิรผัสสนานัตตสูตร
ว่าด้วยความต่างแห่งผัสสะ เพราะอาศัยธาตุภายนอก สูตรที่ ๒

            [๙๔] พระผู้มีพระภาค ประทับอยู่ ... เขตกรุงสาวัตถี ณ ที่นั้น พระผู้มีพระภาค ...

“ภิกษุทั้งหลาย
ความต่างแห่งสัญญา เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ธาตุ
ความต่างแห่งสังกัปปะ เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง สัญญา
ผัสสะ ... เวทนา...ฉันทะ ... ปริฬาหะ (ความเร่าร้อน) ...

ความต่างแห่ง ลาภะ เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริเยสนา (การแสวงหา)
ความต่างแห่ง ปริเยสนาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ลาภะ (การได้)

ความต่างแห่ง ปริฬาหะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริเยสนา (แสวงหา)
ความต่างแห่ง ฉันทะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริฬาหะ (เร่าร้อน)
... เวทนา ... ผัสสะ ... สังกัปปะ ...

ความต่างแห่ง สัญญาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง สังกัปปะ
ความต่างแห่ง ธาตุไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง สัญญา

ความต่างแห่งธาตุ เป็นอย่างไร
คือ รูปธาตุ ฯลฯ ธัมมธาตุ
นี้เราเรียกว่า ความต่างแห่งธาตุ

ความต่างแห่ง สัญญาเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ธาตุ
ความต่างแห่ง สังกัปปะเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง สัญญา
... ผัสสะ ... เวทนา ... ฉันทะ ... ปริฬาหะ(เร่าร้อน) ...ปริเยสนา(แสวงหา) ...

ความต่างแห่ง ลาภะเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริเยสนา
ความต่างแห่ง ปริเยสนาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ลาภะ
... ปริฬาหะ... ฉันทะ ... เวทนา ...

ความต่างแห่งผัสสะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง เวทนา
ความต่างแห่งสัญญาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง สังกัปปะ

ความต่างแห่งธาตุไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งสัญญา เป็นอย่างไร

คือ รูปสัญญาเกิดขึ้น เพราะอาศัย รูปธาตุ ฯลฯ
ธัมมสัญญาเกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมธาตุ
(ธัมมสังกัปปะ) เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมสัญญา ฯลฯ

ธัมมปริเยสนาเกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมปริฬาหะ
ธัมมลาภะเกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมปริเยสนา

ธัมมปริเยสนาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมลาภะ
ธัมมปริฬาหะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยธัมมปริเยสนา

ธัมมฉันทะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมปริฬาหะ
ธัมมสัมผัสสชา-เวทนาไม่เกิดขึ้น พราะอาศัย ธัมมฉันทะ

ธัมมสัมผัสไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมม-สัมผัสสชาเวทนา
ธัมมสังกัปปะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมสัมผัส

ธัมมสัญญาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมสังกัปปะ
ธัมมธาตุไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัย ธัมมสัญญา

ภิกษุทั้งหลาย
ความต่างแห่งสัญญาเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งธาตุ
ความต่างแห่งสังกัปปะเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งสัญญา
ผัสสะ ... เวทนา ...ฉันทะ ... ปริฬาหะ ... ปริเยสนา ...

ความต่างแห่งลาภะเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งปริเยสนา
ความต่างแห่งปริเยสนาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งลาภะ

ความต่างแห่งปริฬาหะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งปริเยสนา
ความต่างแห่งฉันทะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งปริฬาหะ

ความต่างแห่งเวทนาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งฉันทะ
ความต่างแห่งผัสสะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งเวทนา

ความต่างแห่งสังกัปปะไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งผัสสะ
ความต่างแห่งสัญญาไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งสังกัปปะ

ความต่างแห่งธาตุไม่เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งสัญญา เป็นอย่างนี้”