พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ] สังยุตตนิกาย นิทานวรรค ๓. /ธาตุสังยุต ๑. นานัตตวรรค หมวดว่าด้วยความต่าง หน้า ๑๖๙ - ๑๘๔)


๙. พาหิรผัสสนานัตตสูตร
ว่าด้วยความต่างแห่งผัสสะ เพราะอาศัยธาตุภายนอก

[๙๓] พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ... เขตกรุงสาวัตถี ณ ที่นั้น พระผู้มีพระภาค ...

“ภิกษุทั้งหลาย
ความต่างแห่งสัญญาเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งธาตุ ความต่างแห่งสังกัปปะเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งสัญญา ความต่างแห่งผัสสะเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งสังกัปปะ ความต่างแห่งเวทนาเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งผัสสะ ความต่างแห่งฉันทะเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งเวทนา ความต่างแห่งปริฬาหะเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งฉันทะ

ความต่างแห่งปริเยสนา ๑. นานัตตวรรค ๙.

พาหิรผัสสนานัตตสูตร เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริฬาหะ (ความเร่าร้อน)ความต่างแห่งลาภะ เกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริเยสนา (การแสวงหา)

ความต่างแห่งธาตุ เป็นอย่างไร
คือ รูปธาตุ ฯลฯ ธัมมธาตุ
นี้เราเรียกว่า ความต่างแห่งธาตุ

ความต่างแห่งสัญญาเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งธาตุ ฯลฯ

ความต่างแห่ง ลาภะ เกิดขึ้น
เพราะอาศัยความต่างแห่ง ปริเยสนา (การแสวงหา) เป็นอย่างไร

คือ รูปสัญญาเกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปธาตุ
รูปสังกัปปะ เกิดขึ้น เพราะอาศัย รูปสัญญา

รูปสัมผัส เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปสังกัปปะ
รูปสัมผัสสชาเวทนา เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปสัมผัส

รูปฉันทะ เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปสัมผัสสชาเวทนา
รูปปริฬาหะ เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปฉันทะ

รูปปริเยสนา เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปปริฬาหะ
รูปลาภะ เกิดขึ้นเพราะอาศัย รูปปริเยสนาฯลฯ

......................................................................

ธัมมสัญญาเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมธาตุ
ธัมมสังกัปปะเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมสัญญา

ธัมมสัมผัสเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมสังกัปปะ
ธัมมสัมผัสส-ชาเวทนาเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมสัมผัส

ธัมมฉันทะเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมสัมผัสส-ชาเวทนา
ธัมมปริฬาหะเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมฉันทะ

ธัมมปริเยสนาเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมปริฬาหะ
ธัมมลาภะเกิดขึ้นเพราะอาศัยธัมมปริเยสนา

ภิกษุทั้งหลาย
ความต่างแห่งสัญญาเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งธาตุ
ความต่างแห่งสังกัปปะเกิดขึ้นเพราะอาศัยความต่างแห่งสัญญา ฯลฯ
ความต่างแห่งลาภะเกิดขึ้น เพราะอาศัยความต่างแห่งปริเยสนาเป็นอย่างนี้”