ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๔ สุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ทสก-เอกาทสกนิบาต หน้าที่ ๒๙๑


อุปนิสาสูตรที่ ๑


            [๒๑๐] ดูกรภิกษุทั้งหลาย อวิปฏิสาร(ความไม่ร้อนใจ) ชื่อว่ามีเหตุอันบุคคล ผู้ทุศีล มีศีลวิบัติ ขจัดเสียแล้ว
เมื่ออวิปฏิสารไม่มี ความปราโมทย์ชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีอวิปฏิสารวิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อความปราโมทย์ไม่มี...ปีติชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีความปราโมทย์วิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อปีติไม่มี.. ปัสสัทธิชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีปีติวิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อปัสสัทธิไม่มี.. สุขชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีปัสสัทธิวิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อสุขไม่มี.. สัมมาสมาธิชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีสุขวิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อสัมมาสมาธิไม่มี..ยถาภูตญาณทัสนชื่อว่ามีเหตุอันบุคคล ผู้มีสัมมาสมาธิวิบติขจัด เสียแล้ว
เมื่อยถาภูตญาณทัสนะไม่มี... นิพพิทาชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มียถาภูตญาณทัสนะวิบัติ ขจัดเสียแล้ว
เมื่อนิพพิทาไม่มี... วิราคะชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีนิพพิทาวิบัติขจัดเสียแล้ว
เมื่อวิราคะไม่มี...วิมุตติญาณทัสนะชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีวิราคะวิบัติขจัดเสียแล้ว

ดูกรภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนต้นไม้มีกิ่งและใบวิบัติแล้ว แม้กะเทาะของต้นไม้ นั้น ย่อมไม่ถึงความบริบูรณ์ แม้เปลือก แม้กะพี้ แม้แก่นของต้นไม้นั้น ก็ย่อมไม่ถึงความ บริบูรณ์ฉันใด ดูกรภิกษุทั้งหลาย อวิปฏิสาร ชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้ทุศีลมีศีลวิบัติ ขจัดเสียแล้ว เมื่ออวิปฏิสารไม่มี ความปราโมทย์ชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มี วิปฏิสาร วิบัติขจัดเสียแล้ว ฯลฯ วิมุตติญาณทัสนะชื่อว่ามีเหตุอันบุคคลผู้มีวิราคะวิบัติขจัด เสียแล้ว ฉันนั้นเหมือนกัน

ดูกรภิกษุทั้งหลาย
อวิปฏิสาร ของบุคคลผู้มีศีล สมบูรณ์ด้วยศีล.. ย่อมเป็นธรรม มีเหตุสมบูรณ์
เมื่ออวิปฏิสารมีอยู่.. ความปราโมทย์ของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยอวิปฏิสาร ย่อมเป็นธรรม มีเหตุสมบูรณ์
เมื่อความปราโมทย์มีอยู่.. ปีติของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยความปราโมทย์ ย่อมเป็นธรรมมี เหตุสมบูรณ์
เมื่อปีติมีอยู่...ปัสสัทธิของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยปีติ ย่อมเป็นธรรมมีเหตุสมบูรณ์
เมื่อปัสสัทธิมีอยู่.. สุขของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยปัสสัทธิ ย่อมเป็นธรรมมีเหตุสมบูรณ์
เมื่อสุขมีอยู่... สัมมาสมาธิของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยสุข ย่อมเป็นธรรมมีเหตุสมบูรณ์
เมื่อสัมมาสมาธิมีอยู่.. ยถาภูตญาณทัสนะของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยสัมมาสมาธิ ย่อม เป็นธรรมมีเหตุสมบูรณ์
เมื่อยถาภูตญาณทัสนะมีอยู่.. นิพพิทาของบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยยถาภูตญาณทัสนะ ย่อมเป็นธรรมมีเหตุสมบูรณ์