ปฏิจจสมุปบาทจากพระโอษฐ์ (หน้า 323-335)

วิธีปฏิบัติต่ออาหารที่สี่ ในลักษณะที่เป็นปฏิจจสมุปบาท

ข. ว่าด้วยอาการเกิดดับแห่งอาหารสี่

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! อาหาร ๔ อย่างเหล่านี้ ย่อมเป็นไปเพื่อความดำรงอยู่ของ ภูตสัตว์ทั้งหลาย หรือว่าเพื่ออนุเคราะห์แก่ สัมภเวสีสัตว์ ทั้งหลาย.

อาหาร ๔ อย่างเป็นอย่างไรเล่า?

สี่อย่างคือ (๑) กพฬีการาหาร ที่หยาบบ้าง ละเอียดบ้าง (๒) ผัสสะ (๓) มโนสัญเจตนา (๔) วิญญาณ.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! อาหาร ๔ อย่างเหล่านี้แล ย่อมเป็นไปเพื่อความดำรงอยู่ของ ภูตสัตว์ทั้งหลาย หรือว่า เพื่ออนุเคราะห์แก่ สัมภเวสี สัตว์ทั้งหลาย.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้ามี ราคะ(ความกำหนัด) มีนันทิ (ความเพลิน) มีตัณหา (ความอยาก) ในกพฬี การาหาร ไซร้, วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญ งอกงามอยู่ได้ ในกพฬีการาหารนั้น. วิญญาณที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ในที่ใด. การหยั่งลง แห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูปมีอยู่ ในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย มีอยู่ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ ต่อไปมีอยู่ ในที่ใด ชาติรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. ชาติรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า "เป็นที่มีโศก มีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้ามีราคะ(ความกำหนัด) มีนันทิ(ความเพลิน) มีตัณหา (ความอยาก) ในผัสสาหาร ไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในผัสสาหาร นั้น. วิญญาณที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูปมีอยู่ ในที่ใด, ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลาย มีอยู่ในที่ใด, การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใดชาติชรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด, ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า  "เป็นที่มีโศก มีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้ามีราคะ มีนันทิ มีตัณหา ในมโนสัญเจตนา-หาร ไซร้ วิญญาณก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในมโนสัญเจตนาหารนั้น. วิญญาณที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูป มีอยู่ ในที่ใด, ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลาย มีอยู่ ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไปก็มีอยู่ ในที่นั้น การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ในที่ใด ชาติรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า  "เป็นที่มีโศก มีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้า มีราคะ มีนันทิ มีตัณหา ในวิญญาณาหาร ไซร้ วิญญาณก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในวิญญาณาหารนั้น. วิญญาณ ที่ตั้งอยู่ได้เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูป มีอยู่ ในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลาย มีอยู่ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ชาติรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ชาติราชมรณะต่อไป มีอยู่ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า  "เป็นที่มีโศก มีธุลีมีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย!เปรียบเหมือนช่างย้อม หรือช่างเขียน เมื่อมีน้ำย้อมคือครั่ง ขมิ้น คราม หรือสีแดงอ่อน ก็จะพึงเขียนรูปสตรี หรือรูปบุรุษ ลงที่แผ่นกระดาษ หรือฝาผนัง หรือผืนผ้า ซึ่งเกลี้ยงเกลา ได้ครบทุกส่วน อุปมานี้ฉันใด

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! อุปไมยก็ฉันนั้น คือ ถ้ามีราคะ มีนันทิมีตัณหา ในกพฬการาหาร ไซร้, วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญ งอกงามอยู่ได้ ในกพฬีการาหารนั้น. วิญญาณที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูป มีอยู่ ในที่ใด, ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย มีอยู่ ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า "เป็นที่มีโศก มีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุ ทั้งหลาย! ถ้ามีราคะ มีนันทิ มีตัณหาในผัสสาหาร ไซร้, วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในผัสสาหาร นั้นวิญญาณ ที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่ง นามรูป มีอยู่ ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ใน ที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย มีอยู่ ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า "เป็นที่มีโศกมีธุลี มีความคับแค้น"ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้ามีราคะ มีนันทิ มีตัณหา ในมโนสัญ-เจตนาหาร ไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในมในสัญเจตนาหารนั้น วิญญาณที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ในที่ใด

การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น การหยั่งลงแห่งนามรูป มีอยู่ ในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น, ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย มีอยู่ ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ในทีนั้น ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในทีใด

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า "เป็นที่มีโศก มีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้ามีราคะมีนันทิ มีตัณหาใน วิญญาณหารไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ ในวิญญาณหารนั้น วิญญาณ ที่ตั้งอยู่ได้ เจริญงอกงามอยู่ได้ มีอยู่ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป มีอยู่ ในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ก็มีอยู่ในที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย มีอยู่ ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ก็มีอยู่ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ก็มีอยู่ ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป มีอยู่ ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียกที่นั้นว่า "เป็นที่มีโศกมีธุลี มีความคับแค้น" ดังนี้.

(ข้อความต่อไปนี้ เป็นข้อความฝ่ายปฏิปักขนัย คือ ตรงกันข้าม)

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะ (ความกำหนัด) ไม่มีนันทิ (ความเพลิน)  ไม่มีตัณหา (ความอยาก) ในกพฬีการาหารแล้วไซร้, วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในกพฬีการาหารนั้น. วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ย่อมไม่มีในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป ไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มีในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป ไม่มีในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศกไม่มีธุลีไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะไม่มีนันทิไม่มีตัณหาในผัสสา-หารแล้วไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงาม อยู่ไม่ได้ ในผัสสาหารนั้น. วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป ไม่มี ในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลายย่อมไม่มี ในที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มี ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มี ในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป ไม่มี ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย!เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศกไม่มีธุลีไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะไม่มีนันทิไม่มีตัณหาในมโนสัญ-เจตนาหารแล้วไซร้, วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในมโนสัญเจตนาหา รนั้น. วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ย่อมไม่มีในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป ไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลาย ย่อมไม่มีในที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มี ในที่ใด,การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไปย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป ไม่มี ในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศกไม่มีธุลีไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะไม่มีนันทิไม่มีตัณหาในวิญญาณา-หารแล้วไซร้ วิญญาณก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ไม่ได้เจริญ งอกงามอยู่ไม่ได้ ในวิญญาณาหารนั้น.

วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูปย่อมไม่มี ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป ไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลายย่อมไม่มี ในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มีในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไปไม่มีใน ที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย!เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศกไม่มีธุลีไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เปรียบเหมือนเรือนยอด หรือศาลาเรือนยอดที่ตั้งอยู่ทาง ทิศเหนือ หรือใต้ก็ตาม เป็นเรือนมีหน้าต่างทางทิศ ตะวันออก. ครั้นพระอาทิตย์ขึ้นมา แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์ส่องเข้าไป ทางหน้าต่างแล้ว จักตั้งอยู่ที่ส่วนไหนแห่งเรือน นั้นเล่า?

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์จักปรากฏที่ฝาเรือนข้างในทิศตะวันตกพระเจ้าข้า".

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าฝาเรือนทางทิศตะวันตกไม่มีเล่า แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้นจักปรากฏอยู่ ณ ที่ไหน?

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้นจักปรากฏที่พื้นดินพระเจ้าข้า". ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าพื้นดินไม่มีเล่า แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้น จักปรากฏ ที่ไหน?

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้นจักปรากฏในน้ำพระเจ้าข้า".
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าน้ำไม่มีเล่า แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้น จักปรากฏที่ไหนอีก?

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์นั้นย่อมเป็นสิ่งที่ไม่ปรากฏแล้วพระเจ้าข้า".

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ฉันใดก็ฉันนั้นแล : ถ้าไม่มีราคะ ไม่มีนันทิ ไม่มีตัณหาในกพฬีการาหารแล้ว ไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่ง ที่ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในกพฬีการาหารนั้น. วิญญาณ ตั้งอยูไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ในที่ใด การหยั่งลงแห่ง นามรูป ย่อมไม่มี ในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูปไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ย่อมไม่มีในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลายไม่มีในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไปไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไปไม่มีในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศก ไม่มีธุลี ไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะ ไม่มีนันทิ ไม่มีตัณหาในผัสสาหารแล้ว ไซร้ วิญญาณ ก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ ไม่ได้ เจริญงอกงาม อยู่ไม่ได้ ในผัสสาหารนั้น.วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ในที่ใด การหยั่งลง แห่งนามรูปย่อมไม่มีในที่นั้น.

การหยั่งลงแห่งนามรูปไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ย่อมไม่มีในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขาร ทั้งหลายไม่มี่ในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มีในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มีในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป ไม่มีในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศก ไม่มีธุลี ไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะ ไม่มีนันทิ ไม่มีตัณหาในมโนสัญ-เจตนาหารแล้วไซร้ วิญญาณก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในมโนสัญเจตนาหาร นั้น. วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงาม ไม่ได้ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูปไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ย่อมไม่มี ในที่นั้น.

ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มีในที่ใดการบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติชรามรณะต่อไป ย่อมไม่มี ในที่นั้น. ชาติชรามรณะต่อไป ไม่มีในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก"ที่" นั้นว่าเป็น"ที่ไม่มีโศก ไม่มีธุลี ไม่มีความคับแค้น" ดังนี้.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ถ้าไม่มีราคะ ไม่มีนันทิ ไม่มีตัณหาในวิญญาณาหารแล้วไซร้ วิญญาณก็เป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในวิญญาณาหารนั้น.

วิญญาณ ตั้งอยู่ไม่ได้ เจริญงอกงามอยู่ไม่ได้ ในที่ใด การหยั่งลงแห่งนามรูป ย่อมไม่มีในที่นั้น. การหยั่งลงแห่งนามรูป ไม่มีในที่ใด ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ย่อมไม่มีในที่นั้น. ความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย ไม่มีในที่ใด การบังเกิดในภพใหม่ ต่อไปย่อม ไม่มีในที่นั้น. การบังเกิดในภพใหม่ต่อไป ไม่มีในที่ใด ชาติ ชรา มรณะ ต่อไปย่อมไม่มีในที่นั้น. ชาติ ชรา มรณะ ต่อไปไม่มีในที่ใด ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เราเรียก "ที่" นั้นว่าเป็น "ที่ไม่มีโศก ไม่มีธุลี ไม่มีความคับแค้น" ดังนี้ แล.