(เนื้อหาพอสังเขป) สัตว์ : วนเวียนอยู่ในสังสารวัฏ นับครั้งไม่ถ้วน อุปมาการเกิดของสัตว์...เหมือนซัดท่อนไม้ไปในอากาศ บางคราวตกกลางโคน บางคราวตกทางขวาง บางคราวตกทางปลาย... อุปมาการตายของมนุษย์คนหนึ่ง ในสังสารวัฏนี้... กองกระดูกจากการตาย ของมนุษย์คนนั้น ตลอดสังสารวัฏ ใหญ่เท่าภูเขาเวปุลละ อุปมาความยากในการเกิดเป็นมนุษย์ เหมือนเต่าตาบอดกับแอกไม้ไผ่
"สัตว์"วนเวียนอยู่ในสังสารวัฏ นับครั้งไม่ถ้วน เรื่องซัดท่อนไม้ไปในอากาศ (ทัณฑสูตร) ดูกรภิกษุทั้งหลาย ท่อนไม้ที่บุคคลโยนขึ้นบนอากาศ บางคราวก็ตกลง ทางโคน บางคราวก็ตกลงทางขวาง บางคราวก็ตกลงทางปลาย แม้ฉันใดสัตว์ทั้งหลาย ผู้มี อวิชชาเป็นที่กางกั้น มีตัณหาเป็นเครื่องประกอบไว้ ท่องเที่ยวไปมาอยู่ ก็ฉันนั้นแล บางคราวก็จากโลกนี้ไปสู่ปรโลก บางคราวก็จากปรโลกมาสู่โลกนี้ ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะว่า สงสารนี้กำหนดที่สุดเบื้องต้นเบื้องปลายไม่ได้ ฯลฯ พอเพื่อจะหลุดพ้นดังนี้ฯ เรื่องกองกระดูกของมนุษย์ ใหญ่เท่าภูเขาเวปุลละ (ปุคคลสูตร) ดูกรภิกษุทั้งหลาย สงสารนี้กำหนดที่สุดเบื้องต้น เบื้องปลายไม่ได้ เมื่อบุคคลหนึ่ง ท่องเที่ยวไปมาอยู่ตลอดกัปหนึ่ง พึงมีโครงกระดูก ร่างกระดูก กองกระดูก ใหญ่เท่า ภูเขาเวปุลละ นี้ ถ้ากองกระดูกนั้นพึงเป็นของ ที่จะขนมารวมกันได้ และกระดูก ที่ได้ สั่งสมไว้แล้ว ก็ไม่พึงหมดไป ข้อนั้นเพราะเหตุไร เพราะว่า สงสารนี้กำหนด ที่สุดเบื้องต้น เบื้องปลายไม่ได้ ฯลฯ พอเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้ อุปมาการเกิดของมนุษย์ เต่าตาบอดกับแอกไม้ไผ่ ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ถ้าสมมติว่า มหาปฐพีอันใหญ่หลวงนี้ มีน้ำท่วมถึง เป็นอันเดียว กันทั้งหมด บุรุษคนหนึ่ง ทิ้งแอก(ไม้ไผ่) ซึ่งมีรูเจาะได้เพียงรูเดียว ลงไปในน้ำนั้น ลมตะวันออกพัดให้ลอยไปทางทิศตะวันตก ลมตะวันตกพัดให้ลอยไป ทางทิศตะวันออก ลมทิศเหนือพัดให้ลอยไปทางทิศใต้ ลมทิศใต้พัดให้ลอยไป ทางทิศเหนือ อยู่ดังนี้ ในน้ำนั้น มีเต่าตัวหนึ่ง ตาบอด ล่วงไปร้อยๆ ปี มันจะผุดขึ้นมา ครั้งหนึ่งๆ... จะเป็นไปได้ไหม ที่เต่าตาบอด ร้อยปีจึงจะผุดขึ้นสักครั้งหนึ่ง จะพึงยื่นคอ เข้าไปในรู ซึ่งมีอยู่เพียง รูเดียวในแอกนั้น? ความยากในการเกิดขึ้นของตถาคต ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ยากที่จะเป็นไปได้ ฉันเดียวกัน ที่ใคร ๆ จะพึงได้ความเป็นมนุษย์ ยากที่จะเป็นไปได้ฉันเดียวกัน ที่ตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธะ จะเกิดขึ้น ในโลก ยากที่จะเป็นไปได้ ฉันเดียวกัน ที่ธรรมวินัยอันตถาคตประกาศแล้ว จะรุ่งเรืองไป ทั่วโลก
