อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคนำ (ตอน1) หน้า 279

สมุทยอริยสัจความจริงอันประเสริฐคือเหตุให้เกิดทุกข์

อุทเทสแห่งสมุทยอริยสัจ 

ภิกษุ ท. ! ความจริงอันประเสริฐคือเหตุให้เกิดทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า?
ภิกษุ ท. ! ตัณหานี้ใด ที่ทำให้มีการเกิดอีก อันประกอบด้วยความกำหนัด เพราะ อำนาจแห่งความเพลิน ซึ่งมีปกติทำให้ เพลิดเพลินในอารมณ์นั้นๆ ได้แก่ ตัณหาใน กามตัณหาในความมีความเป็นตัณหาในความไม่มีไม่เป็น นี้เรียกว่าความจริงอัน ประเสริฐคือเหตุให้เกิดทุกข์


ลักษณาการแห่งตัณหา 

ภิกษุ ท. ! ตัณหานี้ใด ทำให้มีการเกิดอีก ประกอบด้วยความกำหนัดเพราะอำนาจ แห่งความเพลิน มีปกติทำให้เพลิดเพลินในอารมณ์นั้นๆ

ตัณหา ย่อมปกคลุมบุคคล ผู้ประพฤติตนเป็นคนมัวเมาเหมือนเครือเถามาลุวา (ใบดกขึ้นปกคลุมต้นไม้อยู่) ฉะนั้นเขาผู้ถูกตัณหาปกคลุมแล้ว ย่อมเร่ร่อนไปสู่ภพน้อย ภพใหญ่ เหมือนวานรต้องการผลไม้ เร่ร่อนไปในป่า ฉะนั้น 

ตัณหา ซึ่งเป็นของลามก ส่ายซ่านไปได้ทั่วโลกนี้ ครอบงำผู้ใดเข้าแล้ว ความโศก ทั้งหลาย ย่อมลุกลามแก่บุคคลผู้นั้นเหมือนหญ้าวีรณะ ซึ่งงอกงาม แผ่กว้างออกไป โดยเร็ว ฉะนั้น

ต้นไม้ แม้ถูกตัดแล้ว แต่เมื่อรากยังมั่นคง ไม่มีอันตรายย่อมงอกงามขึ้นมาได้อีก ฉันใด ความทุกข์นี้ก็ฉันนั้น เมื่อตัณหานุสัย (ซึ่งเป็นรากเง่าของมัน) ยังไม่ถูกถอนขึ้นแล้ว มันย่อมเกิดขึ้นรํ่าไป

ตัณหา ซึ่งมีกระแสสามสิบหกสาย มีกำลังกล้าแข็งไหลไปตามใจชอบ ของบุคคลใด มีอยู่, ความดำริซึ่งอาศัยราคะมีกระแสอันใหญ่หลวง ย่อมพัดพาไป ซึ่งบุคคลนั้น อันมีทิฏฐิผิด เป็นธรรมดา

กระแส (แห่งตัณหา) ย่อมหลั่งไหลไปในอารมณ์ทั้งปวง

เถาวัลย์ (คือตัณหา) แตกขึ้นแล้ว ตั้งอยู่ ท่านทั้งหลาย เห็นเถาวัลย์นั้นเกิดขึ้นแล้ว จงตัดรากมันเสีย ด้วยปัญญา

โสมนัส ซึ่งซาบซ่านและมีเยื่อใย มีอยู่แก่สัตว์ สัตว์เหล่านั้น จึงแสวงสุข เพราะอาศัย ความยินดี สัตว์เหล่านั้นแหละเป็นผู้เข้าถึงชาติและชรา หมู่สัตว์ เผชิญหน้าด้วยตัณหา (เครื่องให้เกิดความสะดุ้ง)ย่อมกระสับกระส่าย เหมือนกระต่าย ที่ติดบ่วง เผชิญหน้า นายพราน กระสับกระส่ายอยู่ ฉะนั้น สัตว์ผู้ข้องแล้วด้วยสัญโญชน์ ก็เข้าถึงความทุกข์ อยู่ร่ำไป ตลอดกาลนาน แล