ปฏิจจสมุปบาทจากพระโอษฐ์ – หมวดที่ ๖ หน้าที่ ๒๗๑-๓.

กามทั้งหลาย อันบุคคลพึงรู้แจ้ง เป็นอย่างไรเล่า ?


ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! กามคุณทั้งหลาย ๕ ประการ เหล่านี้ คือ
รูปทั้งหลายอันจะพึงรู้แจ้งด้วยจักษุ..
เสียงทั้งหลาย อันจะพึงรู้แจ้งด้วยโสตะ..
กลิ่นทั้งหลาย อันจะพึงรู้แจ้งด้วยจมูก..
รสทั้งหลาย อันจะพึงรู้แจ้งด้วยลิ้น..
สัมผัสผิวหนัง อันจะพึงสัมผัสด้วยกาย
  อันเป็นสิ่งที่น่าปรารถนา (อิฏฐา)
  น่าใคร่ (กนฺตา)
  น่าพอใจ (มนาปา)
  มีลักษณะอันน่ารัก (ปิยะรูปา)
  เป็นที่เข้าไปตั้งอาศัยแห่งความใคร่ (กามูปสญฺหิตา)
  เป็นที่ตั้งแห่งความกำหนัด (รชนิยา) มีอยู่.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! อารมณ์ทั้งหลาย ๕ ประการเหล่านี้หาใช่กามไม่ ในอริยวินัย เรียกอารมณ์ทั้งหลาย ๕ ประการเหล่านี้ว่า "กามคุณ"(หาเรียกว่ากามไม่) แต่ว่าความกำหนัดไปตามอำนาจความตริตรึก (สงฺกปฺปราค) นั่นและ คือ กามของคนเรา

อารมณ์อันวิจิตรทั้งหลาย ในโลก นั้น หาใช่กามไม่ ความกำหนัดไปตามอำนาจ ความตริตรึก นั่นและคือกามของคนเรา อารมณ์อันวิจิตร ก็มีอยู่ในโลก ตามประสา ของมัน เท่านั้น ดังนั้น ผู้มีปัญญาจึงนำออกเสียซึ่งฉันทะ ในอารมณ์อันวิจิตรเหล่านั้น ดังนี้.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ก็นิทานแห่งสัมภวะ (เหตุเป็นแดนเกิดพร้อม) แห่งกามทั้งหลาย เป็นอย่างไรเล่า ?

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! นิทานสัมภวะแห่งกามทั้งหลาย คือผัสสะ.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ก็เวมัตตตา (ประมาณต่าง ๆ ) แห่งกามทั้งหลาย เป็นอย่างไรเล่า ?

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! เวมัตตตาแห่งกามทั้งหลาย คือความใคร่ (กาม)ในรูปารมณ์ ก็อย่างหนึ่ง ๆ ความใคร่ในสัททารมณ์ ก็อย่างหนึ่ง ๆ ความใคร่ในคันธารมณ์ ก็อย่างหนึ่ง ๆ ความใคร่ในรสารมณ์ ก็อย่างหนึ่ง ๆ ความใคร่ในโผฏฐัพพารมณ์ ก็อย่างหนึ่ง ๆ

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! นี้เราเรียกว่า เวมัตตตาแห่งกามทั้งหลาย.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ก็วิบากแห่งกามทั้งหลาย เป็นอย่างไรเล่า ?
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! บุคคลมีความใคร่ในอารมณ์ใดอยู่ ย่อมยังอัตตภาพอันเกิดจาก กามในอารมณ์นั้น ๆ ให้เกิดขึ้น เป็นอัตตภาพมีส่วนแห่งบุญบ้าง มีส่วนแห่งบุญ หามิได้บ้าง

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! นี้เรากล่าวว่า วิบากแห่งกามทั้งหลาย.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! นิโรธแห่งกาม เป็นอย่างไรเล่า ?
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ความดับแห่งกามมี เพราะความดับแห่งผัสสะ.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ก็นิโรธคามินีปฏิปทาแห่งกาม เป็นอย่างไรเล่า ?
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !อริยอัฏฐังคิกมรรคนี้แล คือนิโรธคามินีปฏิปทาแห่งกาม

ข้อนั้นได้แก่สิ่งเหล่านี้คือ สัมมทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ.

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ในกาลใดแล อริยสาวกย่อมรู้ชัดซึ่งกามทั้งหลายอย่างนี้ ซึ่งนิทานสัมภวะแห่งกามทั้งหลายอย่างนี้ ซึ่งเวมัตตตาแห่งกามทั้งหลายอย่างนี้ ซึ่งวิบากแห่งกามทั้งหลายอย่างนี้ ซึ่งนิโรธแห่งกามอย่างนี้, ซึ่งนิโรธคามินีปฏิปทา แห่งกามอย่างนี้ ในกาลนั้น อริยสาวกนั้น ย่อมรู้ชัดซึ่งพรหมจรรย์อันเป็นเครื่อง เจาะ แทงกิเลสนี้ว่า เป็นที่ดับแห่งกาม (กามนิโรธ).