พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๒ หน้าที่ ๕๘ (สมยสูตร)

สมัยที่ไม่สมควร และ ที่สมควรกระทำความเพียร
-บาลี ปญฺจก. อํ. ๒๒/๗๕-๗๖/๕๔.

สมัยที่ไม่สมควร กระทำความเพียร

ภิกษุทั้งหลาย.สมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียร ๕ ประการนี้
๕ ประการเป็นอย่างไรคือ

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นคนแก่ ถูกชราครอบงำ
นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๑

อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้อาพาธ ถูกพยาธิครอบงำ นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒

อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีข้าวแพง ข้าวกล้าเสียหาย มีบิณฑบาตหาได้ยาก ไม่สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไป ด้วยการแสวงหาบิณฑบาตนี้ เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๓

อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีภัย มีความกำเริบในป่าดง ชาวชนบทพากัน ขึ้นยานพาหนะอพยพไปนี้ เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔

อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์แตกกัน ภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อสงฆ์แตกกันแล้ว ย่อมมีการ ด่ากันและกัน บริภาษกันและกัน มีการใส่ร้ายกันและกัน มีการทอดทิ้งกันและกัน คนผู้ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมไม่เลื่อมใส และคนบางพวกที่เลื่อมใส ย่อมเป็นอย่างอื่นไป นี้เป็นสมัยที่ไม่ควร กระทำ ความเพียรข้อที่ ๕

ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล. สมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียร ๕ ประการ

------------------------------------------------------------------------------

สมัยที่ควรกระทำความเพียร

ภิกษุทั้งหลาย.สมัยที่ควรกระทำความเพียร ๕ ประการนี้ ๕ ประการ เป็นอย่างไรคือ

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นหนุ่มแน่น มีผมดำสนิท ประกอบด้วยความเป็นหนุ่ม ตั้งอยู่ในปฐมวัย นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความ เพียรข้อที่ ๑

อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีอาพาธน้อย มีโรคเบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุ ที่เผาอาหารให้ย่อยสม่ำเสมอ ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก เป็นปาน กลาง ควรแก่การ กระทำ ความเพียร นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒

อีกประการหนึ่ง สมัยที่ข้าวกล้างามดี มีบิณฑบาตหาได้ง่าย สะดวกที่จะยัง อัตภาพให้เป็นไปด้วยการแสวงหาบิณฑบาตนี้เป็น สมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๓

อีกประการหนึ่ง สมัยที่พวกมนุษย์พร้อมเพรียงกัน (สามัคคีกัน) ยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน เป็นเหมือนน้ำนมกับน้ำ มองดูกันและกันด้วย สายตาที่ประกอบด้วย ความรัก นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔

อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์พร้อมเพรียงกัน ยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน มีอุเทศ ร่วมกัน ย่อมอยู่เป็นผาสุก.. ภิกษุทั้งหลาย. เมื่อสงฆ์สมัครสมาน กัน ย่อมไม่มีการ ด่ากันและกัน ไม่บริภาษกันและกัน ไม่มีการใส่ร้ายกันและกัน ไม่มีการทอดทิ้งกัน และกัน คนผู้ ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมเลื่อมใส และคนที่เลื่อมใสแล้ว ย่อม
เลื่อมใสยิ่งขึ้นไป นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๕

ภิกษุทั้งหลาย. เหล่านี้แล สมัยที่ควรกระทำความเพียร ๕ ประการ