พระไตรปิฎก ฉบับหลวง (ภาษาไทย) เล่มที่ ๒๒ หน้าที่ ๒๕๐-๒

ความตระหนี่ ๕ อย่าง (มัจฉริยะ)

[๒๕๔] ดูกรภิกษุทั้งหลาย
ความตระหนี่ ๕ ประการนี้ ๕ ประการเป็นไฉน คือ
ความตระหนี่ที่อยู่ ๑
ความตระหนี่สกุล (อุปัฏฐาก) ๑
ความตระหนี่ลาภ ๑
ความตระหนี่วรรณะ ๑
ความตระหนี่ธรรม ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ความตระหนี่ ๕ ประการนี้แล
ดูกรภิกษุทั้งหลาย บรรดาความตระหนี่ ๕ ประการนี้ ความตระหนี่ที่น่าเกลียดยิ่ง คือ ความตระหนี่ธรรม

[๒๕๗] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม ๕ ประการ ไม่ควรเพื่อบรรลุทุติยฌาน ... ตติยฌาน ... จตุตถฌาน ... ไม่ควรเพื่อทำให้แจ้งซึ่งโสดาปัตติผล ... อนาคามิผล ... อรหัตผล

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม ๕ ประการ ไม่ควรเพื่อบรรลุปฐมฌาน ไม่ควรเพื่อ บรรลุทุติยฌาน ... ตติยฌาน ... จตุตถฌาน ... ไม่ควรเพื่อทำให้แจ้งซึ่งโสดาปัตติผล ... สกทาคามิผล ... อนาคามิผล ... อรหัตผล

ธรรม ๕ ประการเป็นไฉน คือ
ความตระหนี่ที่อยู่ ๑
ความตระหนี่สกุล ๑
ความตระหนี่ลาภ ๑
ความตระหนี่วรรณะ ๑
ความเป็นคนอกตัญญูกตเวที ๑

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

มัจฉริยะ หมายถึง ความหวง ความตระหนี่ ความคิดกีดกันไม่ให้ผู้อื่นได้ดี มี 5 อย่างคือ

    1. อาวาสมัจฉริยะ ตระหนี่ที่อยู่ หมายถึง ความหวงถิ่นที่อยู่ ไม่พอใจให้คน ต่างชาติต่างนิกายเข้ามาอยู่อาศัยด้วย

    2. กุลมัจฉริยะ ตระหนี่สกุล หมายถึง ความหวงสกุลโดยไม่ยอมให้สกุลอื่น เข้ามาเกี่ยวดองด้วย หรือความหวง กุลอุปัฏฐากของภิกษุ ไม่พอใจให้บำรุงภิกษุอื่น คอยเกียดกันเสีย

    3. ลาภมัจฉริยะ ตระหนี่ลาภ หมายถึง หวงผลประโยชน์ หาทางกีดกัน ไม่ให้ ลาภ หรือ ผลประโยชน์เกิดขึ้นแก่บุคคลอื่น

    4. วัณณมัจฉริยะ ตระหนี่วรรณะ หมายถึง ความหวงคุณงามความดี ไม่ต้องการ ให้ผู้อื่นมีความดีกว่าตน หรือหวงความงามของร่างกายไม่อยากให้ผู้อื่น มีความงาม ทางร่างกาย เป็นต้น

    5. ธัมมมัจฉริยะ ตระหนี่ธรรม หมายถึง หวงวิชาความรู้ และคุณพิเศษที่ได้บรรลุ ไม่ยอมสอนไม่ยอมบอกผู้อื่น เพราะกลัวเขาจะรู้เท่าเทียมตน หรือรู้กว่าตน