พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๐สุตตันตปิฎก หน้าที่ ๒๑๕


จูฬนีสูตร จักรวาล (โลกธาต)

ดูกรอานนท์ จักรวาลหนึ่ง มีกำหนดเท่ากับโอกาสที่พระจันทร์พระอาทิตย์โคจร ทั่วทิศ สว่างไสวรุ่งโรจน์

โลกมีอยู่พันจักรวาลก่อน ในโลกพันจักรวาลนั้น (โลกธาตุขนาดเล็ก)
มี พระจันทร์พันดวง
มี อาทิตย์พันดวง
มี ขุนเขาสิเนรุพันหนึ่ง
มี ชมพูทวีปพันหนึ่ง (แดนมนุษย์ แดนที่ ๑)
มี อปรโคยานทวีปพันหนึ่ง (แดนมนุษย์ แดนที่ ๒)
มี อุตตรกุรุทวีปพันหนึ่ง (แดนมนุษย์ แดนที่ ๓)
มี ปุพพวิเทหทวีปพันหนึ่ง (แดนมนุษย์ แดนที่ ๔)
มี มหาสมุทร สี่พัน
มี ท้าวมหาราช สี่พัน (เทวดากามภพ- จาตุมหาราชิกา เป็นเทวดาประจำทิศที่ ๔)
มี เทวโลกชั้นจาตุมหาราชิกา พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี เทวโลกชั้นดาวดึงส์ พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี เทวโลกชั้นยามา พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี เทวโลกชั้นดุสิต พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี เทวโลกชั้นนิมมานรดี พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี เทวโลกชั้นปรนิมมิตวสวัสตี พันหนึ่ง (เทวดากามภพ)
มี พรหมโลก พันหนึ่ง (เทวดาชั้นพรหม)

ดูกรอานนท์ นี้เรียกว่าโลกธาตุ อย่างเล็ก มีพันจักรวาล
โลกคูณโดยส่วนพันแห่ง โลกธาต อย่างกลาง มีล้านจักรวาลนั้น (คูณด้วย 1,000)
นี้เรียกว่า โลกธาตุ อย่างใหญ่ ประมาณแสนโกฏิจักรวาล

ดูกรอานนท์ตถาคตมุ่งหมายอยู่ พึงทำโลกธาตุอย่างใหญ่ประมาณ แสนโกฏิจักรวาล ให้รู้แจ้งได้ด้วยเสียง หรือทำให้รู้แจ้งได้เท่าที่มุ่งหมาย ฯ

อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็พระผู้มีพระภาคพึงทำโลกธาตุอย่างใหญ่ ประมาณ แสนโกฏิ จักรวาล ให้รู้แจ้งด้วยพระสุรเสียง หรือทำให้รู้แจ้งได้เท่าที่พระองค์ ทรงมุ่งหมายอย่างไรฯ

พ.  ดูกรอานนท์ พระตถาคตในโลกนี้ พึงแผ่รัศมีไปทั่วโลกธาตุอย่างใหญ่ ประมาณ แสนโกฏิ จักรวาลเมื่อใด หมู่สัตว์พึงจำแสงสว่างนั้นได้ เมื่อนั้นพระตถาคตพึงเปล่ง พระสุรเสียง ให้สัตว์ เหล่านั้นได้ยิน พระตถาคตพึงทำให้โลกธาตุอย่างใหญ่ประมาณ แสนโกฏิจักรวาล ให้รู้แจ้งได้ ด้วยพระสุรเสียง หรือพึงทำให้รู้แจ้งได้เท่าที่พระองค์ ทรงมุ่งหมาย ด้วยอาการ เช่นนี้แล ฯ

เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสดังนี้แล้ว ท่านพระอานนท์ได้กราบทูลว่าเป็นลาภ ของ ข้าพระองค์ หนอ ข้าพระองค์ได้ดีแล้วหนอที่ข้าพระองค์มี พระศาสดา ผู้มีฤทธิ์ มีอานุภาพมาก อย่างนี้ เมื่อท่านพระอานนท์กราบทูลอย่างนี้แล้ว ท่านพระอุทายี ได้กลาว กะท่าน พระอานนท์ว่า

ดูกรอานนท์ ในข้อนี้ท่านจะได้ประโยชน์อะไร ถ้าศาสดาของท่านมีฤทธิ์ มีอานุภาพ มากอย่างนี้ เมื่อท่านพระอุทายีกล่าวอย่างนี้ พระผู้มีพระภาคได้ตรัสกะท่าน พระอุทายีว่า

ดูกรอุทายี เธออย่าได้กล่าวอย่างนี้ ถ้าอานนท์ยังไม่หมดราคะเช่นนี้ พึงทำกาละไป เธอพึงเป็นเจ้าแห่งเทวดาในหมู่เทวดา ๗ ครั้งพึงเป็นเจ้าจักรพรรดิในชมพูทวีป นี้แหละ ๗ ครั้ง เพราะจิตที่เลื่อมใสนั้น

ดูกรอุทายี ก็แต่ว่าอานนท์จักปรินิพพานในอัตภาพนี้เอง ฯ