ฉบับหลวง เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๖๔ ข้อที่ ๒๒๘

กามวิตก
(อาการเกิดแห่งกุศลวิตก หรือ สัมมาสังกัปปะ)

ภิกษุทั้งหลาย ! กามวิตก (ความตริตรึกในกาม) ย่อมเกิดอย่างมีเหตุให้เกิด ไม่ใช่เกิดอย่างไม่มีเหตุให้เกิด นั้นเป็นอย่างไรเล่า ?

ภิกษุทั้งหลาย !
เพราะอาศัยกามธาตุ* จึงเกิดกามสัญญา(จำได้หมายรู้)
เพราะอาศัยกามสัญญา จึงเกิดกามสังกัปปะ(ดำริ)
เพราะอาศัยกามสังกัปปะ จึงเกิดกามฉันทะ(พอใจในกาม)
เพราะอาศัยกามฉันทะ จึงเกิดกามปริฬาหะ (ความเร่าร้อนเพื่อจะได้กาม)
เพราะอาศัยกามปริฬาหะ จึงเกิดกามปริเยสนา (การแสวงหากาม)
*กามธาตุเกิดจาก อายตนะคือ ตา(กระทบรูป) หู จมูก ลิ้น กาย

ภิกษุทั้งหลาย ! บุถุชนผู้ไม่มีการสดับ เมื่อแสวงหาอยู่อย่างแสวงหากาม
ย่อมปฏิบัติผิดโดยฐานะสาม คือ โดยกาย โดยวาจา โดยใจ

กามวิตก (ความตริตรึกในกาม)

กามธาตุ -> กามสัญญา -> กามสังกัปปะ -> กามฉันทะ -> กามปริฬาหะ -> กามปริเยสนา ->ลาภา

อกุศลวิตก ๓ อย่าง
๑. กามวิตก       [ความตริในทางกาม]
๒. พยาปาทวิตก [ความตริในทางพยาบาท]
๓. วิหิงสาวิตก    [ความตริในทางเบียดเบียน]

กุศลวิตก ๓ อย่าง
๑. เนกขัมมวิตก    [ความตริในทางออกจากกาม]
๒. อัพยาปาทวิตก [ความตริในทางไม่พยาบาท]
๓. อวิหิงสาวิตก   [ความตริในทางไม่เบียดเบียน]
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

อกุศลสังกัปปะ ๓ อย่าง
๑. กามสังกัปปะ       [ความดำริในทางกาม]
๒. พยาปาทสังกัปปะ [ความดำริในทางพยาบาท]
๓. วิหิงสาสังกัปปะ   [ความดำริในทางเบียดเบียน]

กุศลสังกัปปะ ๓ อย่าง
๑. เนกขัมมสังกัปปะ    [ความดำริในทางออกจากกาม]
๒. อัพยาปาทสังกัปปะ [ความดำริในทางไม่พยาบาท]
๓. อวิหิงสาสังกัปปะ   [ความดำริในทางไม่เบียดเบียน]
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

อกุศลสัญญา ๓ อย่าง
๑. กามสัญญา       [ความจำได้ในทางกาม]
๒. พยาปาทสัญญา [ความจำได้ในทางพยาบาท]
๓. วิหิงสาสัญญา   [ความจำได้ในทางเบียดเบียน]

กุศลสัญญา ๓ อย่าง
๑. เนกขัมมสัญญา    [ความจำได้ในทางออกจากกาม]
๒. อัพยาปาทสัญญา [ความจำได้ในทางไม่พยาบาท]
๓. อวิหิงสาสัญญา   [ความจำได้ในทางไม่เบียดเบียน]
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

อกุศลธาตุ ๓ อย่าง
๑. กามธาตุ       [ธาตุคือกาม]
๒. พยาปาทธาตุ [ธาตุคือความพยาบาท]
๓. วิหิงสาธาตุ   [ธาตุคือความเบียดเบียน]

กุศลธาตุ ๓ อย่าง
๑. เนกขัมมธาตุ    [ธาตุคือความออกจากกาม]
๒. อัพยาปาทธาตุ [ธาตุคือความไม่พยาบาท]
๓. อวิหิงสาธาตุ   [ธาตุคือความไม่เบียดเบียน]